GR
EN 
Ιατρούς στην Ελλάδα έχουμε από τους Ομηρικούς χρόνους. Πολλοί απ’ αυτούς ήταν ιδιώτες, ενώ άλλοι απασχολούνταν στα Ασκληπιεία. Τα Ασκληπιεία ήταν αφιερωμένα στο θεό της ιατρικής Ασκληπιό και ήταν ταυτοχρόνως θεραπευτικά κέντρα και τόπος λατρείας αυτού.
Ο Ασκληπιός, σύμφωνα με τη μυθολογία μας, ήταν ο πρώτος θνητός θεραπευτής και επικρατέστερη χρονολογία γέννησής του υπολογίζεται το 1240 π.χ. Σύμφωνα με τον Όμηρο γεννήθηκε στην Τρίκκη (σημερινά Τρίκαλα Θεσσαλίας), ενώ σύμφωνα με τον Πίνδαρο λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, στην Λακέρεια που ήταν μια πόλη του θεσσαλικού κάμπου και ιδιαίτερη πατρίδα της μητέρας του.
Ήταν υιός του θεού Απόλλωνα και της Κορωνίδας, κόρης του βασιλιά της Λακέρειας Φλεγύα. Ο μύθος λέει πως η Κορωνίδα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε έναν θνητό τον Λαπίθην Ίσχυν, βασιλιά της Αρκαδίας. Όταν ο Απόλλων πληροφορήθηκε την απιστία της, σκότωσε τον Ίσχυν και διέταξε την αδελφή του θεά Αρτέμιδα να σκοτώσει την Κορωνίδα με τα βέλη της. Ενώ η Κορωνίδα ψυχορραγούσε από τα τραύματά της, ο Απόλλων θυμήθηκε ότι κυοφορούσε το παιδί του και τότε παρακάλεσε τον θεό Ερμή να βγάλει το μωρό και να του το δώσει. Στη συνέχεια το παρέδωσε στο κένταυρο Χείρωνα που ζούσε στο Πήλιο και δίδασκε στους θνητούς μεταξύ άλλων, την Ιατρική και τη Βοτανολογία. Κοντά του ο Ασκληπιός διδάχτηκε “και κατέστη μέγας ιατρός, θεραπεύων πάσας τα νόσους είτε δι’ επωδών, είτε δια φαρμάκων, είτε δι’ εγχειρήσεων”.
Ο Όμηρος και ο Πίνδαρος υποστηρίζουν ότι ο Ασκληπιός ήταν ένας απλός θνητός, άρχοντας της Τρίκκης όπου άσκησε την Ιατρική “ιητήρ αγαθών”, ενώ σύμφωνα με τον Απολλόδωρο θεοποιήθηκε μετά το θάνατό του. Στην Τρίκκη δημιούργησε το πρώτο “υγιειονοθεραπευτήριο” - χρησιμοποιώντας βότανα που συνέλεγε από τις πλαγιές του κοντινού όρους Κόζιακας (φημισμένο και σήμερα για τα βότανά του) - το πρώτο Ασκληπιείο, η φήμη του οποίου εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο και σύντομα ιδρύθηκαν Ασκληπιεία σε όλες τις μεγάλες πόλεις της εποχής.
Eκτός από τον ίδιο, όλα τα μέλη της οικογένειάς του είχαν γνώσεις ιατρικής και αργότερα θεοποιήθηκαν ως προστάτες της υγείας, όπως δείχνουν τα ονόματά τους. Η σύζυγός του Ηπιόνη είχε νοσηλευτικές γνώσεις και οι υιοί του Μαχάων (χειρουργός) και Ποδαλείριος (παθολόγος) συμμετείχαν στον Τρωικό Πόλεμο. Οι κόρες του ήταν η Πανάκεια (συνυφασμένη με την εύνοια της θεραπείας και κυρίως της βοτανοθεραπείας), η Ιασώ (συνυφασμένη με την ίαση), η Ακεσώ (συνυφασμένη με την επανόρθωση μιας βλάβης), η Αίγλη (συνυφασμένη με την ευμενή επίδραση του φωτός στην θεραπεία και υγεία) και η Υγιεία (θεά της υγείας και φροντιστής των ιερών φιδιών των Ασκληπιείων). Οι άλλοι δυο υιοί του ήταν ο Τελεσφόρος (συνυφασμένος με την αποτελεσματικότητα της θεραπείας) και ο Αλεξήνωρ (συνυφασμένος με την αποτροπή του κακού).
Αφορμή για την ίδρυση των Ασκληπιείων έδιναν οι διάφορες επιδημίες και η ανάγκη απομάκρυνσης των ασθενών από τους υγιείς. Ήταν τόπος λατρείας, θεραπευτικά κέντρα αλλά και μαντεία. Ως τον 5ο αιώνα π.χ. στον ελλαδικό χώρο αλλά και πέραν αυτού υπολογίζεται ότι είχαν ιδρυθεί περίπου 500 Ασκληπιεία, όπως της Τρίκκης(το αρχαιότερο όλων), της Επιδαύρου, της Αθήνας, της Περγάμου, της Κώ, της Τιτάνης, της Λισσού, της Λεβήνος και της Κυρήνης. Απ’ αυτά, σύμφωνα με τον Στράβωνα περισσότερο φημισμένο ήταν της Τρίκκης ( “Εστί δε η μεν Τρίκκη όπου το ιερόν του Ασκληπιού το αρχαιότερον και επιφανέστατον”).
Τα Ασκληπιεία ήταν κτισμένα σε ειδυλλιακές περιοχές με πυκνή βλάστηση και σε μεγάλη απόσταση από κατοικημένες περιοχές, πάντοτε δίπλα σε φυσικές πηγές καθαρού νερού ( “ιερό φρέαρ του Ασκληπιού”) διότι αυτό έπαιζε βασικό ρόλο στη λειτουργία τους. Τα λουτρά και η ποσιθεραπεία ήταν η βάση της θεραπευτικής αγωγής των ιερών του Ασκληπιού. Αυτά δεν αποτελούνταν από ένα κτίριο αλλά από πολλά επί μέρους το καθένα από τα οποία είχε και διαφορετική λειτουργία καλύπτοντας όλες τις ανάγκες των ασθενών. Η διαμονή σε αυτά επιτρεπόταν μόνο στους ασθενείς και στο προσωπικό, ενώ στους συνοδούς επιτρεπόταν υπό την αυστηρή προυπόθεση τήρησης των κανόνων υγιεινής, περνώντας από το “Βαλανείο” ή λουτρό.
Οι πληροφορίες για τον τρόπο λειτουργίας των Ασκληπιείων και την άσκηση της Ιατρικής από τους ιερείς και τους βοηθούς τους, προέρχονται από τις μαρμάρινες πλάκες που έχουν βρεθεί (σε αυτές αναφέρεται και ο Παυσανίας). Επάνω τους είναι χαραγμένα τα ονόματα ασθενών, ανδρών και γυναικών, που θεραπεύτηκαν από τον Ασκληπιό, ακόμη και η νόσος από την οποία έπασχαν, καθώς και ο τρόπος θεραπείας τους. Ήταν κάτι σαν σύγχρονος “ιατρικός φάκελος” των ασθενών. Από τη μελέτη αυτών προκύπτει ότι υπήρχαν και “νενομισμένα ίατρα” δηλαδή καταβολή χρηματικού ποσού για τη θεραπεία.
Η διοίκηση των Ασκληπιείων ήταν ιεραρχική. Επικεφαλής ήταν ο μεγάλος Ιερέας ή Πρωθιερέας και δεύτεροι στην ιεραρχία ήταν οι Πυροφόροι που επιτελούσαν χρέη διακόνων και βοηθών στις ιατρικές εργασίες. Τρίτοι στην τάξη ήταν οι Ιερομνήμονες οι οποίοι αναλάμβαναν την υποδοχή των ασθενών και την οδήγηση στο μέρος διαμονής. Υπήρχε και το σώμα των Θεραπόντων, οι οποίοι ήταν άντρες που γνώριζαν την ιατρική τέχνη που αναφέρονται και ως Ασκληπιάδες, δηλαδή καταγόμενοι από τον Ασκληπιό και ασκούσαν για γενεές το ιατρικό επάγγελμα. Τέλος υπήρχαν και Ιέρειες, αφιερωμένες στην υπηρεσία του ναού.
Η λειτουργία των Ασκληπιείων έμοιαζε με τη λειτουργία των σημερινών νοσοκομείων, μόνο που εμπεριείχε και ψυχική θεραπεία των ασθενών (ολιστική αντιμετώπιση!) μέσω της Προετοιμασίας. Με την είσοδο των ασθενών στον ιερό χώρο και το πέρασμα από το “Βαλανείο”, αυτοί οδηγούνταν στον Ξενώνα. Εκεί γινόταν αμέσως η καταγραφή των συμπτωμάτων και η διάγνωση της νόσου. Στη συνέχεια, οι ασθενείς οδηγούνταν στο Κατακλιντήριο-ένα μακρόστενο στωικό οικοδόμημα με πολλούς εσωτερικούς όμοιους χώρους σαν δωμάτια σημερινού ξενοδοχείου, όπου διέμεναν για όλο το διάστημα της Προετοιμασίας και η οποία περιελάμβανε ανάπαυση, πλήρη καθημερινή υγιεινή και καθαριότητα, γυμναστική ανάλογα με την περίπτωση, μαλάξεις, ψυχαγωγία, παρακολούθηση καλλιτεχνικών αγώνων (γυμναστικών, ποιητικών, θεατρικών), ανάγνωση βιβλίων στη Βιβλιοθήκη, περίπατο στη φύση, δίαιτα ή νηστεία και ιατροφαρμακευτική θεραπεία, υπό την στενή παρακολούθηση των θεραπόντων. Επίσης υπήρχε συζήτηση με τους ιερείς οι οποίοι προσπαθούσαν να εξυψώσουν το ηθικό των ασθενών σχετικά με την ίασή τους. Συγχρόνως γίνονταν θυσίες ζώων και μυστηριακές τελετές προς τιμή του Ασκληπιού ώστε η προπαρασκευαστική θεραπεία (Προετοιμασία) να περνά απαρατήρητη απ’ τους ασθενείς. Το όλο περιβάλλον και πρόγραμμα του Ασκληπιείου απομάκρυνε την ψυχολογική ένταση των ασθενών.
Mετά την Προετοιμασία, οι ασθενείς υπό την επήρεια προπαρασκευαστικών φαρμάκων ήταν έτοιμοι για την Εγκοίμηση στο Άβατο του ναού (εντός του Κυκλικού Θόλου). Ο Θόλος ήταν ένα μεγάλο κυκλικό οικοδόμημα μέσα στο οποίο υπήρχε το Άβατο ή Άδυτο όπου τελούνταν το κύριο το κύριο ιατρικό εγχείρημα για την αντιμετώπιση της κάθε νόσου. Στο Άδυτο ο ασθενής αφηνόταν σε κατάσταση υπνηλίας ή πλήρους νάρκωσης. Μετά από λίγο εισέρχονταν στην κρύπτη ο Πρωθιερέας ο οποίος πραγματοποιούσε το θεραπευτικό σχήμα.
Σημαντικό ρόλο έπαιζε η υποβολή των ιερέων -θεραπευτών-μάντεων- οι οποίοι με ψυχοβολές έπειθαν τους ασθενείς ότι θα τους επισκεφθεί “κατ’ όναρ” o θεός και θα τους ορίσει τον τρόπο θεραπείας. Στο χώρο της Εγκοίμησης δεν μπορούσε να εισέλθει κανείς, εκτός των μυημένων ιερέων.
Συνήθως οι ασθενείς ήταν χρόνιοι πάσχοντες κυρίως από νευροψυχικές παθήσεις, δερματοπάθειες και χρόνιες πνευμονοπάθειες. Χαρακτηριστικό είναι, ότι στα Ασκληπιεία δε γίνονταν δεκτοί σοβαρά ασθενείς και επίτοκες (“ούτε αποθανείν ούτε τεκείν όσιον”).
Η ιατρική εκείνα τα χρόνια ήταν αρκετά ευρεία και μπορούσε να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο φάσμα ασθενειών όπως παθολογικές, μαιευτικές και γυναικολογικές, οφθαλμολογικές, νευρολογικές, ψυχικές, δερματολογικές και χειρουργικές. Επιτελούσε έργο ίδιο σημαντικό με το σημερινό. Οι ιατρικές μέθοδοι ήταν σχετικά λίγες και μερικές ήταν σχεδόν όμοιες με τις σημερινές. Ο συνδυασμός τους, όπως γίνεται και σήμερα με την αγωγή ενός ασθενούς στο νοσοκομείο ή με την ιατρική συνταγή, έφερνε αποτελέσματα. Υπήρχε και ο καλά φυλαγμένος μύθος των θεραπευτικών υπηρεσιών του θεού Ασκληπιού και η όλη λειτουργία του Ασκληπιείου σε αυτόν στηριζόταν. Η θεραπεία αποδιδόταν στη διαμονή του ασθενούς στο Άδυτο και της θαυματουργής επέμβασης του θεού. Τα όσα συνέβαιναν στο Άδυτο περιβάλλονταν από μεγάλη μυστικότητα. Οι ασθενείς πίστευαν ότι κατά τη διαμονή τους στο Άδυτο εμφανιζόταν ο ίδιος ο θεός Ασκληπιός και θαυματουργούσε και όταν εξέρχονταν από αυτό διηγούνταν πως είδαν τον θεό και πως άκουσαν τη φωνή του να τους περιγράφει την κατάστασή τους και τον τρόπο θεραπείας (φυσικά ο..θεός ήταν ο Πρωθιερέας). Ο θεός τους ενίσχυε ψυχικά και αύξανε σε μεγάλο βαθμό το ποσοστό ίασης και συνεπώς το ποσοστό επιτυχίας των Ασκληπιείων και της φήμης τους.
Ουσιαστικά, η λειτουργία των Ασκληπιείων ήταν επιστημονική βασισμένη στην έρευνα και την παρακολούθηση. Δεν είναι τυχαίο ότι οι βάσεις της ιατρικής τέθηκαν την εποχή ακμής της Ιωνικής φιλοσοφίας κατά τον 6ο και 5ο αιώνα π.χ. Οι πρώτοι Ίωνες φιλόσοφοι διατύπωσαν προβληματισμούς σχετικά με βιολογικά και ιατρικά θέματα, κάτι το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να οδηγηθεί η ελληνική σκέψη στο συμπέρασμα ότι η μέθοδος με την οποία ερευνάται και ερμηνεύεται ο φυσικός κόσμος μπορεί να εφαρμοσθεί και στη διερεύνηση των φαινομένων που αφορούν τον άνθρωπο, όπως οι ασθένειες.
Στα Ασκληπιεία δεν κατέφευγαν μόνο απαίδευτοι άνθρωποι αλλά και άνθρωποι του πνεύματος όπως ο ποιητής Αρίσταρχος, ο κωμικός Θεόπομπος, ο φιλόσοφος Κράντωρ, ο ρήτορας Αριστείδης, πράγμα που δηλώνει ότι οι ασθενείς δεν ήταν θύματα αγυρτείας αλλά οι θεράποντες του Ασκληπιού επιτελούσαν ευσυνείδητα το καθήκον τους.
Σήμερα, το μοντέλο των Ασκληπιείων τείνουν να το υιοθετήσουν και να το ενσωματώσουν στο σύστημα υγείας τους προηγμένες χώρες, όπως η Δανία. Πρόσφατα στη χώρα αυτή αποφασίστηκε η κατασκευή του νέου πανεπιστημιακού νοσοκομείου του Άαλμπρογκ, που είναι μια πρωτοποριακή μονάδα που περιλαμβάνεται στην πολιτική μεταρρύθμισης υγείας της χώρας. Η νέα μονάδα θα εκτείνεται σε επιφάνεια 330 στρεμμάτων, με επιφάνεια των εσωτερικών χώρων 134,5 στρέμματα. Επιπλέον 17 στρέμματα προορίζονται για το τμήμα Ιατρικής του πανεπιστημίου της ίδιας πόλης. Η κατασκευή του ξεκίνησε ήδη και θα ολοκληρωθεί το 2030. Αυτό το σύγχρονο Ασκληπιείο (…χωρίς την παρέμβαση του θεού), ενσωματώνει τις αρχές της πράσινης δόμησης και βοηθάει στη θεραπεία των ασθενών τόσο με τη βοήθεια των ιατρικών μέσων όσο και μέσω επαφής τους με τη φύση. Από τη μελέτη του σχεδίου προκύπτει ότι το μέγεθος και η κλίμακα των κτιρίων προσαρμόστηκαν έτσι ώστε να δίνουν την αίσθηση ενός καλαίσθητου αστικού περιβάλλοντος με δρόμους, μονοπάτια και χώρους πρασίνου που “αγκαλιάζουν” και υποδέχονται τον ασθενή-επισκέπτη. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον φυσικό φωτισμό (θυμηθείτε την κόρη του Ασκληπιού Αίγλη που το όνομά της ήταν συνυφασμένο με την ευμενή επίδραση του φωτός στην θεραπεία και υγεία) των εσωτερικών χώρων ώστε αυτοί να ενταχθούν ομαλά στο φυσικό τοπίο. Τα εξωτερικά ιατρεία με τα τμήματα των επειγόντων περιστατικών είναι διακριτά, αλλά επικοινωνούν μέσω ενός οριζόντιου άξονα. Αυτός συνενώνει, ως κεντρική αρτηρία, όλες τις διαφορετικές υπηρεσίες και τμήματα που στεγάζονται στους εσωτερικούς χώρους επιτρέποντας με αυτό τον τρόπο την ομαλή συνεργασία τους και τη διάχυση της πληροφορίας.
Τι έχουν να ζηλέψουν τα αρχαία Ασκληπιεία από τα σημερινά, όπως το παραπάνω, νοσηλευτικά ιδρύματα; Απολύτως τίποτα, μάλλον το αντίθετο συμβαίνει! Οι Ευρωπαίοι έχουν μελετήσει πολύ καλά τη λειτουργία των αρχαίων Ασκληπιείων και προσπαθούν να ενσωματώσουν την “φιλοσοφία τους” στη δόμηση των νέων νοσηλευτικών ιδρυμάτων, σε ένα σύστημα υγείας που λειτουργεί με υποδειγματικό τρόπο. Σε μια εποχή που ο παγκόσμιος και ο ευρωπαικός πληθυσμός γηράζει, σε συνδυασμό με την ευκολία μετακίνησης αυτού, το θέμα των σύγχρονων Ασκληπιείων πρέπει να προβληματίσει σοβαρά τις πολιτικές ηγεσίες και όσων καταπιάνονται με τα συστήματα υγείας. Διεθνώς, οι δαπάνες για την τρίτη ηλικία και την αντιμετώπιση των χρόνιων παθήσεων αποτελούν ήδη δυσανάλογο μεγάλο ποσοστό των συνολικών δαπανών υγείας. Οι πολλαπλές παθήσεις είναι η κύρια αιτία για τις αυξημένες δαπάνες υγείας των ηλικιωμένων. Η τάση αυτή προβλέπεται μεσοπρόθεσμα και στη χώρα μας, εξαιτίας της συνεχούς γήρανσης του πληθυσμού. Το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών αναμένεται να αυξηθεί στην Ελλάδα από 19% το 2010 σε 32% το 2050, με το μέσο όρο του ΟΟΣΑ να προβλέπεται στο 25%. Η αύξηση αυτού του ποσοστού συνεπάγεται και την αύξηση των χρονίων παθήσεων. Το 2006, περίπου 80% των ανθρώπων άνω των 65 ετών είχαν ανάγκη συστηματικής φαρμακευτικής αγωγής, σε σχέση με 37% στο γενικό πληθυσμό. Τα προγράμματα εξωνοσοκομειακής φροντίδας της τρίτης ηλικίας και των χρονίων παθήσεων μπορούν να επιφέρουν ουσιαστική βελτίωση των δεικτών υγείας και σημαντική εξοικονόμηση κόστους. Στο παρόν μακροοικονομικό και δημοσιοοικονομικό περιβάλλον της χώρας μας, η υιοθέτηση παρόμοιων πρακτικών και προγραμμάτων κρίνεται αναγκαί. Επίσης, η παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε ασθενείς του εξωτερικού που μπορεί να συνδυάζεται με ξεναγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, παρακολούθηση παραστάσεων αρχαίου θεάτρου, γευσιγνωσία παραδοσιακών ελληνικών προιόντων κ.α. (ιατρικός τουρισμός) αποτελεί έναν ταχέως αναπτυσσόμενο κλάδο διεθνώς κατά τα τελευταία 15 χρόνια με μεγαλύτερο εκείνο του εξωνοσοκομειακού τουρισμού (π.χ. οδοντιατρικές επεμβάσεις αισθητικής οδοντιατρικής και εμφυτευμάτων, οφθαλμολογικές επεμβάσεις, επεμβάσεις πλαστικής χειρουργικής κ.α.), ο οποίος αφήνει μεγαλύτερο κέρδος. Στο τομέα αυτό, παρ’ ότι η χώρα μας διαθέτει τους απαιτούμενους πόρους, όπως τεχνογνωσία και- σε ορισμένες περιπτώσεις- συγκριτικά πλεονεκτήματα στις τιμές όπως επί παραδείγματι στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, δεν έχει ακόμη εδραιώσει τη φήμη της ως προορισμός υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Λείπει από τα νοσηλευτικά ιδρύματα η πιστοποίηση σύμφωνα με το διεθνές σύστημα JCI και η έλλειψη συμφωνιών με κορυφαία νοσηλευτικά ιδρύματα για εξυπηρέτηση ασθενών. Ο ιατρικός τουρισμός μπορεί να δώσει την ευκαιρία στη χώρα μας να εξελιχθεί σε σημαντικό ιατρικό προορισμό συνδυάζοντας ανταγωνιστικό κόστος και υψηλό επίπεδο ποιότητας προσφερομένων υπηρεσιών. Η δημιουργία ενός ισχυρού brand και φήμης της χώρας μας ως ελκυστικός προορισμός ιατρικού τουρισμού είναι κρίσιμα για την επιτυχία. Το προσφερόμενο ιατρικό προιόν θα μπορούσε να περιλαμβάνει και την ανάπτυξη ολοκληρωμένων θερέτρων υγείας (health resorts), στα οποία θα μπορούσαν να προσφέρονται πολλαπλές θεραπείες σε ασθενείς ατομικά ή σε ομάδες καλύπτοντας όλο το φάσμα των υπηρεσιών υγείας και ευεξίας (wellness).
H ίδρυση σύγχρονων Ασκληπιείων υπό μορφή ολοκληρωμένων θερέτρων υγείας, φαντάζει μια εξαιρετική ευκαιρία διάσωσης και ανάδειξης του συστήματος υγείας. Αυτό βέβαια προυποθέτει άμεση λήψη πρωτοβουλιών από την πολιτική ηγεσία, διαμόρφωση του κατάλληλου επενδυτικού-φορολογικού περιβάλλοντος και δημιουργία κινήτρων προκειμένου να γίνει προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων στον τομέα αυτό. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που πληροί όλες τις προυποθέσεις, όπως το κλίμα, ο ήλιος, η θάλασσα, η μεσογειακή διατροφή, το φυσικό περιβάλλον, η μικροχλωρίδα, η αφθονία και ποικιλία ιαματικών πηγών, το διαθέσιμο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό υψηλής κατάρτισης και τα..brand names όπως Ασκληπιός, Ιπποκράτης κ.α. , η ίδρυση και λειτουργία σύγχρονων Ασκληπιείων θα είχε σημαντικότατα οφέλη, τόσο για το όνομα της χώρας όσο και για την οικονομία της. Οι απαιτούμενοι επενδυτικοί πόροι θα μπορούσαν να προέλθουν από τη μειωμένη δαπάνη των ασφαλιστικών ταμείων, τη μείωση της ανεπίσημης δαπάνης, τα πακέτα υψηλού περιθωρίου κέρδους για τους τουρίστες κ.λ.π. Θα μπορούσε, μετά τη θέσπιση από την πολιτεία κριτηρίων όπως πιστοποιήσεις ποιότητος και εγκατάστασης συστημάτων διαχείρισης απόδοσης, η όλη προσπάθεια να ξεκινήσει πιλοτικά σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας, όπου το φυσικό περιβάλλον ευνοεί την εγκατάστασή τέτοιων θερέτρων υγείας (σύγχρονων Ακληπιείων) και τα οποία στη συνέχεια θα μπορούσαν να επεκταθούν σε ευρύτερη κλίμακα.
Το φυσικό περιβάλλον είναι εκεί (ακόμη!) και περιμένει για επενδύσεις στον τομέα των σύγχρονων Ασκληπιείων,στη χώρα που γεννήθηκε η ιατρική. Ο Ασκληπιός θα ήταν ιδιαίτερα ευτυχής για το όλον εγχείρημα!
Βιβλιογραφία
1. Π.Α. Αραβαντινός.Ασκληπιός και Ασκληπιεία, Λιψία 1907.
2. Δ.Γ. Ανδρουτσόπουλος.Το ιεροθεραπευτήριο του Αμφιάραου εν Ωρωπώ, Αθήναι 1960.
3. Ομάδα Εργασίας Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου (ΟΕΣΜΕ).
4. Περιφέρεια Πελοποννήσου, Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου, 1999.
5. Π. Καββαδίας. Το Ιερόν του Ασκληπιού εν Επιδαύρω και η θεραπεία των ασθενών, Αθήναι 1914.
6. Α. Κούζης. Η ιστορία της Ιατρικής, Αθήναι 1929.
7. Ν. Παπαχατζής. Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις, Αθήναι 1976.
8. Γ. Πουρναρόπουλος. Ιστορία της Ιατρικής δια μέσου των αιώνων, Αθήναι 1952.
9. Σ.Σπυρόπουλος. Τα Ασκληπιεία της Πελοποννήσου, Πάτρα 1999.
10. Σ. Χαβιάρα-Καραχάλιου. "Ασκληπιείο Αρχαίας Τιτάνης. Το πρώτο κέντρο Υγείας στον Ελληνικό χώρο;" (διδακτορική διατριβή) 1984.
11. Γ. Ζιάκα. "Ο Ασκληπιός και το Ασκληπιείον Τρίκκης".
12. Ιστορικά θέματα, τεύχος 44, σελίδα 33.
13. Γ.Ι. Καρβελάς, Μεγάλη Ελληνικής Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ε΄, σελίδες 831 – 832
14. Ενημερωτικό Δελτίο της Ενώσεως Φίλων Ακροπόλεως, Τεύχος 4ο, Δεκέμβριος 1997
15. Ένθετο Καθημερινής: Σπύρος Μαρκέτος. "Επτά Ημέρες" (12/10/1997), αφιερωμένο στην Ελληνική Ιατρική ανά τους αιώνες.
16. B. Xατζηβασιλείου. Το Ασκληπιείο της Κω. Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, Αθήνα 2008.
17. Ελευθεροτυπία, Περιοδικό Ιστορικά, “Ασκληπιός και Ασκληπιεία”, τεύχος 129, Αθήνα.
18. Θ. Παπαθανασόπουλος. “Τo ιερό και το θέατρο του Διονύσου”. Εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993.
19. Γ.Καλογεροπούλου. “Ιατρική και Ιατρικές Σχολές στη Μ. Ασία (Αρχαιότητα)”, 2002,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία.
20. Π. Μανιάτης. Ιστορία της Ιατρικής. Εκδόσεις Εντός, Αθήνα 2002 :101‐103.
21. R. Margotta. Ιστορία της Ιατρικής, μετάφραση Γ. Ν. Αντωνακόπουλος, Εκδόσεις Μ. Γ. Παρισιάνος, Αθήνα 1996:22‐26.
22. Ι. Παπαβασιλείου, Β. Ρόζος. Εγχειρίδιον της Ιατρικής. Εκδόσεις Πανεπιστημίου Αθηνών. Αθήνα 1979, 1:90‐95.
23.Παυσανίας. Ελλάδος Περιήγησης.Τα άπαντα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Πάπυρος, Αθήνα, 1975.
24. Γ. Ρηγάτος. Ιστορία της Νοσηλευτικής. Από τη Φιλάνθρωπη Τέχνη στη Σύγχρονη Επιστήμη, Εκδόσεις ΒΗΤΑ, Αθήνα 2006: 11,12,20‐22.
25. Χ. Ρούσσου. Νοσηλευτική‐ Ιστορική αναδρομή. Αθήνα 2003:300‐45.
26.Στράβων. Γεωγραφικά. Στο: Τα άπαντα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Πάπυρος, Αθήνα, 1975). Εκδόσεις Ενάλιος.
27. Tick E, Τασούλης Π. Η θεραπεία της ψυχής μέσα από τα όνειρα. (μ 2003:53‐100).
28. McKinsey & Company Report: Greece 10 Years Ahead
Δικτυογραφία
Furuto, Alison. "New Aalborg University Hospital / schmidt hammer lassen architects" 11 Jul 2012.ArchDaily. Accessed 09 Jul 2013. <http://www.archdaily.com/251883>