Τι είναι το περίφημο πρωτογενές πλεόνασμα; Είναι μια συγκεκριμένη λογιστική αποτύπωση. Το αποτέλεσμα έσοδα μείον έξοδα του κράτους, εαν δεν υπολογιστούν τα δάνεια και οι δαπάνες για τοκοχρεολύσια.

Εαν το πρόσημο είναι θετικό, θεωρητικά σημαίνει πως καλύπτει τις δαπάνες και μπορεί να αποπληρώνει σταδιακά το χρέος. Επιπλέον, εφόσον αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και η χώρα μπορεί να δανείζεται με καλούς όρους, μπορεί και να επιμηκύνει το χρέος (δανείζεται με καλύτερους όρους αποπληρώνοντας το παλιό και απομακρύνοντας το δάνειο στο μέλλον).

Φυσικά αυτό προϋποθέτει ότι αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη για το μέλλον. Σήμερα, η Ελλάδα δανείζεται από τους εταίρους με 2-3% ενώ η ίδια θα έλπιζε, στην καλύτερη περίπτωση, σε υπερδιπλάσιο κόστος δανεισμού από τις αγορές, αν βρισκόταν κάποιος να πιστέψει στο μύθο της.

Εχει νόημα η ύπαρξή του; Βεβαίως.

Εχει νόημα η πηγή και η δομή του; Πολύ μεγαλύτερο.

Μεγαλύτερη σημασία από όσο η ίδια η στιγμιαία κι απρόβλεπτη ύπαρξή του έχει η βιωσιμότητά του. Η διάρκειά του. Που εξαρτάται από τη φύση του.

- Κατά πόσο προέρχεται από έσοδα μη επαναλαμβανόμενα (για παράδειγμα έκτακτες μεταβιβαστικές πληρωμές ή πωλήσεις περιουσίας).

- Αν τα επαναλαμβανόμενα έσοδα (βασικά οι φόροι) είναι βιώσιμα. Εαν δηλαδή δεν μειώνουν την πηγή πλούτου από την οποία προέρχονται. Σημειώνω ότι οι φόροι και εισφορές υπέρ τρίτων, που είναι ένας άλλος προϋπολογισμός που θάπρεπε ναχει καταργηθεί, δεν έχουν καν αγγιχθεί (παρότι η κατάργησή τους προβλέπονταν στα επάρατα μνημόνια και είναι βασικό στοιχείο των συστάσεων του ΟΟΣΑ). Ενώ το φορολογικό σύστημα φορολογεί εικονικά εισοδήματα.

- Αν η μείωση δαπανών που το γεννά είναι παραγωγική. Με δυο λόγια, αν κόπηκαν δαπάνες από πληρωμές αργόσχολων ή άχρηστων και όχι παραγωγικών και αναγκαίων, αν κόπηκαν από άχρηστες προμήθειες και όχι από παραγωγικές δημόσιες επενδύσεις. Αν κόπηκαν τα πεταμένα λεφτά ή η επένδυση στο αύριο και στην υποστήριξη της παραγωγής και των υποδομών.

- Κατά πόσο η εμφάνισή του προέρχεται από μη πληρωμή οφειλομένων, ή από τη βίαιη είσπραξη μη-οφειλομένων, που καθίστανται οφειλόμενα με παράνομες και, κυρίως, αντιαναπτυξιακές πράξεις.

Αν λοιπόν τίποτε βιώσιμο δεν περιέχεται στη δομή του, τότε η εμφάνιση του πρωτογενούς πλεονάσματος είναι κάτι σαν εκείνα τα παράδοξα σωματίδια αντιύλης που δημιουργούνται στο μεγάλο επιταχυντή του CERN, με την κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας.

Και βαστούν λιγάκι, τόσο λίγο ίσαμε να τα παρατηρήσουν οι επιστήμονες όσο προλάβουν κι αυτοί, για να ερευνήσουν τις αλλόκοτες συμπεριφορές τους. Ωσπου μετά από κλάσματα του δευτερολέπτου, μετά τις όποιες εκλογές, τούτες ή τις άλλες, να συναντήσουν την μοίρα τους που τα αφανίζει καθώς έρχονται σε επαφή με τη γιγαντιαία ύλη του ελλείμματος.

Από αυτή την άποψη, ένα πλεόνασμα μόνο φαίνεται να είναι μόνιμο στον τόπο αυτό και αποδεικνύεται σταθερά βιώσιμο: το ψευτογενές πλεόνασμα.

 Ο Γιώργος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος είναι ειδικός εμπειρογνώμονας σε θέματα ανάπτυξης, δημοσίων επενδύσεων, παιδείας, πολιτισμού και καινοτομίας. Είναι Αντιπρόεδρος πολιτικού συντονισμού της πολιτικής κίνησης "Δημιουργία, ξανά!"

Εικόνα: image credit: NASA - Goddard Space Flight Center Visualization Studio