Η αντιμετώπιση της σημερινής κεφαλαιώδους πρόκλησης και η υπέρβασή της, είναι, θεωρώ, το θεμελιώδες θέμα, γιατί η μη αντιμετώπισή της και η αδράνειά μας έναντι αυτής, θα οδηγήσει στην κατάρρευση και εξαφάνισή μας. Ακούγεται βαρύ; Είναι! Η λύση εξαρτάται από εμάς, τον καθένα από εμάς και από κανέναν άλλο. Ότι συμβεί, εμείς θα ευθυνόμαστε .

Είχα την τύχη και την χαρά να παρακολουθήσω την διάλεξη μ’ αυτό το όνομα την περασμένη Παρασκευή στο Μέγαρο Μουσικής. Ήταν μέρος της ημερίδας του ΕΛΙΑΜΕΠ. Οι ομιλητές ήσαν οι κ.κ. Τάσος Γιαννίτσης, Στέλιος Ράμφος και Λουκάς Τσούκαλης.

Η έλλειψη συναινετικής ικανότητας, είναι ένα από τα κύρια κακά χαρακτηριστικά της φυλής μας, και οφείλεται κυρίως στον έμφυτο εγωκεντρισμό όλων των Ελλήνων, από πάντα. Όμως υπήρχαν συναινέσεις στο αρχαίο μας παρελθόν, σε περιόδους, όπου, ουσιαστικά, δημοκρατικοί θεσμοί λειτουργούσαν, ακόμη και τον καιρό του ρωμαϊκού αυτοκρατορικού παρελθόντος μας, όταν οι πόλεις αυτοδιοικούντο, μέσω τοπικών συμβουλίων, διορισμένων, αλλά επηρεαζόμενων από τους αρχόμενους ή και εκλεγμένων.

Και οι τρεις ομιλητές της περασμένης Παρασκευής, συνέτειναν στο ταυτόσημο συμπέρασμα ότι η εθνική συναίνεση είναι ακαριαίως αναγκαία. Ο Ράμφος, ως φιλόσοφος, αναζητεί την λύση επικεντρωνόμενος στην βάση / αρχή του προβλήματος και όχι στα συμπτώματά του.

 Ο Ράμφος ορίζει τον άνθρωπο / κοινωνικό όν, ως είτε ιδιώτη, είτε άτομο, την δε κατάσταση διαβίωσης του καθ’ ενός, ως ιδιωτεία και ατομικότητα. Η σημερινή ελληνική κοινωνία είναι μία κοινωνία εν ιδιωτεία, πράγμα που την καθιστά ανίκανη να ορθολογήσει το ζην κοινωνικώς, μέσω συναινέσεως, εξ ου και τα συμπτώματα σαθρότητας της δημοκρατίας μας.

Η ιδιωτεία είναι μία κοινωνική κατάσταση μικρών και απομεμονωμένων κοινωνιών, με βασικά στοιχεία την εξ αίματος συγγένειας οικογένεια σαν βασικό στοιχείο της οποιασδήποτε δομής τους (οι όποιες δομές μάλιστα δεν είναι συμμετοχικές, όπως είναι σε μία πόλη, αλλά απλά αυταρχικές), την έντονη καχυποψία (όχι μόνο έναντι άλλων κοινωνιών εν ιδιωτεία, αλλά και έναντι των ιδίων των μελών αυτής της ίδιας της δεδομένης κοινωνικής ομάδας) και την έμφυτο απέχθεια κατά του Κράτους και κάθε κρατικής εξουσίας και, κυρίως, της όποιας φορολογίας. Το δε ‘μεμψίμοιρον και ζηλόφθον’ της ελληνικής φυλής, είναι ακόμη πιο έντονο και εκφέρεται και εκφράζεται με το κουτσομπολιό και την κατινιά.

Η εμπειρία τους όσον αφορά το Κράτος, είναι όχι μόνο αρνητική, αλλά επιδιώκουν να το αποφεύγουν, να το παρακάμπτουν και να παρανομούν έναντι αυτού και του συστήματός του, θεωρώντας μάλιστα την παρανομία αυτή επίτευγμα άξιο επαίνου και απόδειξη ευφυΐας τους.  Η θεώρησή τους, ως προς το τι συνιστά κέρδος ή ζημία είναι πάντα μικρών οριζόντων, τους δε μεγάλους ορίζοντες θεωρούν, εξ ιδιοσυγκρασίας, μακρινούς, αβέβαιους και ως εκ τούτου απορριπτέους.

Οι κοινωνίες αυτές εν ιδιωτεία, χαρακτηρίζονται, ως προς την στάση τους, έναντι μίας ευρύτερης κοινωνίας, της κοινωνίας του Έθνους (και εν τέλει και έναντι υπερεθνικών κοινωνιών, π.χ. της ΕΕ), ως μίας στάσης ‘μεριστικής’, σε αντιδιαστολή μίας στάσης ‘καθολικής’. Η οποιαδήποτε συναίνεση, είναι μικρής εμβέλειας και ζωής και συμπτωματική, αν όχι τυχαία. Η δε υφιστάμενη οποιασδήποτε ποιότητος κρατική εξουσία, έτεινε και τείνει, ως εκ της αντιστάσεως των κοινωνιών εν ιδιωτεία, να είναι συμπτωματικώς, αλλά και κατά σύστημα, αυταρχική. 

Η ατομικότητα (και τα άτομα που την συνιστούν, που δεν πρέπει να συγχέονται με τον ελληνικό τύπο ανθρώπου, του ‘ατομικιστή’) είναι μία κοινωνική κατάσταση, όπου τα άτομα / μέλη μίας κοινωνίας θεωρούνται ως όντα ανεξάρτητης βούλησης και ηθελημένης συμμετοχής στην κοινωνία τους. Στην αρχαία Ελλάδα τα άτομα αυτά, ονομάζονταν Πολίτες και οι κοινωνίες στις οποίες συμμετείχαν Πόλεις ή Πολιτείες ενώ στην αντίθεσή τους ήσαν οι ιδιώτες. Η ελληνική λέξη ιδιώτης, μεταφερόμενη στις λατινογενείς γλώσσες (idiota, idiot κλπ.), σημαίνει ηλίθιος και είναι ενδεικτική ποιότητος του σκέπτεσθαι. Το αντίθετο ενός Πολίτου ήταν ο ‘Άπολις -ιδος’, όρος με τον οποίο εξέφεραν το κακότυχο και δυστυχή.

Το χαρακτηριστικό των Πολιτών ως πολίτες, και των Πόλεων ως κοινωνίες, ήταν η Πίστις, δηλαδή η εμπιστοσύνη, που επέλεγαν να αποδώσουν στους θεσμούς της Πόλης, στους εξ αυτών επιλεγόμενους / εκλεγόμενους άρχοντες, στο δικαιακό τους πλαίσιο της Πόλης, στην ηθική της τάξη. Όχι γιατί δεν έβλεπαν την πιθανότητα να υπάρξουν παραβάτες αυτών των αρχών και ανάξιοι της εμπιστοσύνης τους, αλλά γιατί έκριναν, ότι αφ’ ενός οι θεσμοί τους θα επιφέρουν τελικά την πρέπουσα πολιτική και ηθική τάξη και αφ΄ετέρου γιατί θεωρούσαν ότι ακόμη και μία ατελής Πόλις ήταν καλύτερη από μία α-Πόλιν. Πολλές τέτοιες Πόλεις εμπεριείχαν φυσικά και μέλη που ήγοντο και εφέροντο από ιδιοσυγκρασίες ιδιώτου, καθώς προέρχονταν από κοινωνίες εν ιδιωτεία (παράδειγμα οι αγρότες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας), όμως ακόμη και αυτοί οι διεπόμενοι από ιδιωτεία, συμμετείχαν στην Πόλη, εν όσω η Πόλις τους παρείχε την ασφάλεια και το δεδομένο δικαιακό και ηθικό πλαίσιο.

Για λόγους υπεράνω των δυνάμεων των τότε κοινωνιών, λόγους φυσικούς, λόγους οικονομικούς, λόγους γεωπολιτικούς κλπ. οι Πόλεις της αρχαιότητος εξέλειπαν μετά την ύστερη αρχαιότητα, στην μεν Δύση μετά τον 5^ο αιώνα, στην δε Ανατολή τον 7^ου αιώνα. Η κατάσταση αυτή αποκαλείται Μεσαίωνας.

Στην Δύση η επανασύσταση πολιτειακών κοινωνιών, όπου το συμμετέχον άτομον ήταν καθοριστικός παράγων, άρχισε γύρω στον 13^ο και 14^ο αιώνα, έστω και σε πρωτογενή μορφή και συνετελέσθη με τον Διαφωτισμό. Ο Διαφωτισμός υπήρξε απαίτηση και δημιούργημα του ανθρώπου / ατόμου, ο οποίος επεδίωκε να απελευθερωθεί από τα δεσμά μίας παραδόσεως, που αν δεν ήταν σκοταδιστική, απέβλεπε πάντως στην διαιώνιση των κρατούντων στις θέσεις και τα οφίκιά τους, με την επίκληση των εκ των άνω, τάχα, αξιών , θεσμών και παραδόσεων. Αποτέλεσμα του Διαφωτισμού ήταν η εδραίωση του δημοκρατικού σκέπτεσθαι, η συνομολόγηση Πίστεως στις αρχές, τους θεσμούς, το  σύστημα και την διοίκηση της Πολιτείας / Κράτους. Αναγκαστικό συστατικό αυτής της συνομολόγησης ήταν η αποδοχή της διαφορετικότητας των ατόμων, των πολιτιστικών και θρησκευτικών διαφοροτήτων και η αποδοχή του αξιώματος ότι οι Πολιτείες / Κράτη των κυβερνώνται, κατά τις επιλογές της πλειοψηφίας, αλλά, συναληθώς, και με σεβασμό των δικαιωμάτων των μειοψηφούντων - αρχές όλες οι οποίες απαιτούσαν και έτειναν προς μία  συναίνεση.

Στην Ανατολή η εξέλιξη πήρε άλλον δρόμο. Κατά τον Ράμφο, αυτό συνέβη διότι η κατάρρευση του ύστερου αρχαίου κόσμου και η αρχή του Βυζαντινού Μεσαίωνα, ήλθε μετά τον Ηράκλειο, λόγω ενός συνδυασμού τεράστιων φυσικών καταστροφών (σεισμοί, πλημμύρες λοιμοί κλπ.) και τεράστιων γεωπολιτικών προκλήσεων. Το αποτέλεσμα ήταν να ερημωθούν οι Πόλεις, οι οποίες είχαν διατηρήσει τις δομές τους παρά την απορρόφηση των δημοκρατιών τους  στην αυτοκρατορία και, χαρακτηριστικά, είχαν διατηρήσει ακόμη και το ιπποδάμειο ρυμοτομικό σύστημα. Οι πόλεις συνεπώς εξέλιπαν στο τότε Βυζάντιο. Αντί γι αυτές δημιουργήθηκαν μικρές κοινότητες (με, χαρακτηριστικώς, φύρδην μίγδην και όχι ιπποδάμειες ρυμοτομίες), οι οποίες επεδίωκαν την αυτάρκειά τους και ανεπτύχθησαν ως ιδιωτείες.

Χρειάστηκαν περισσότερο από τρεις αιώνες, ώστε να αρχίσουν να παρουσιάζονται και πάλιν πόλεις με κάποιες δομές, αν και διατηρώντας ακόμη χαρακτηριστικά ιδιωτειών. Η εξελεγκτική όμως αυτή πορεία, ανεκόπη από μεγάλες ήττες. Στο Ματζικέρτ στο τέλος της Μακεδονικής δυναστείας, το Μυριοκέφαλο στο τέλος των Κομνηνών, το 1204 των Αγγέλων και τελικά τον εκφυλισμό, λόγω αφάτου κοπώσεως, του παλαιολόγιου κράτους και την υποταγή στους Τούρκους. Με αυτούς, οι οποίοι κληρονόμησαν την βυζαντινή δομή, οι πόλεις / κοινωνίες εν ιδιωτεία, απέκτησαν ένα επί πλέον raison d’ être: Το ότι η βασιλεύουσα δυναστεία ήταν αλλόθρησκος. 

Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν ότι στην Ανατολή ουδέποτε ανεπτύχθη το πολιτικό ‘άτομο’, ουδέποτε ήλθε ο Διαφωτισμός (σαν απαίτηση του ατόμου / πολίτου και όχι κατ’ επιβολή εκ των άνω), ουδέποτε επετεύχθη συναινετικός πολιτικός πολιτισμός, ενώ εξ αιτίας του ότι η κρατική εξουσία παρέμενε, εξ ιδιοσυγκρασίας και συμφερόντων, αυταρχική και δεν υπήρξε ποτέ θέληση για συναίνεση. Από την άλλη πλευρά, η αυταρχικότητα της εξουσίας (και μάλιστα της, εν τοις πράγμασι, απόλυτης εξουσίας), δημιουργεί τάσεις αυταρχισμού και στην κοινωνία και το δημοκρατικό γίγνεσθαι αρχόντων και αρχομένων. Η ηθική των αρχόντων (και των αρχομένων αφ’ ης στιγμής γίνουν και αυτοί άρχοντες) είναι τόσο ελαστική, ώστε να αυτοκαθίσταται σαθρή και σάπια. Η ηθική δε ημών των ιδίων; Ακολουθεί στα ίδια βήματα, σχεδόν με τον ίδιο βηματισμό. Και ιδού το ελληνικό κράτος, η ελληνική κοινωνία και η ελληνική Δημοκρατία. Η Ελλάδα κι εμείς οι Έλληνες σήμερα.

Η Λύση; 

Η λύση συμπεριλαμβάνει,

• την παραδοχή των παραμέτρων της καταστροφικής κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε, 

• την ορθολογική ανάλυση και κατανόησή της, 

• την θέσπιση και συνεχή υποστήριξη των απαραίτητων δομών και θεσμών, 

• την αυτοπειθαρχία μας, 

• την αυτό-συγκράτησή μας και τελικά 

• την συναίνεσή μας στο να γίνουμε, επιτέλους, συναινετικοί. 

Αυτά όλα συνιστούν μία τεραστίου εύρους υπέρβαση. Αυτό είναι το ζητούμενο. Μία υπέρβαση!!! Ξέρετε ποιο είναι το καλό με μία υπέρβαση; Αρκεί να το θελήσουμε και, ιδού, συντελείται!

Αφού το θελήσουμε, η πορεία προς την Λύση περιλαμβάνει ακόμη,  

 • την ανανέωση και εδραίωση της κοινωνικής και δημοκρατικής Πίστης / εμπιστοσύνης (σε αντικατάσταση της γενικευμένης, σήμερα, καχυποψίας),  

• την θέσπιση στην αντίληψή μας και στην καθημερινή πρακτική μας

• της οντότητας του ατόμου, 

• της ατομικότητας, 

• μίας καταστάσεως συνεχούς διαφωτισμού, 

• το απαιτούμενο δημόσιο ήθος όλων,

και θα πραγματωθεί, 

• μέσω τεχνικών επηρεασμού της κοινής γνώμης και, κυρίως, 

• μέσω Παραδείγματος. Του παραδείγματος Ήθους όλων μας. Του Ήθους  των μελλοντικών πολιτικών και ταγών μας και ημών των ιδίων. 

Υπέρβαση λοιπόν. Αυτή είναι η Ρόδος κυρίες και κύριοι. Είναι η ώρα  να πηδήξουμε.

Εικόνα: "Έρις" - 575-525 π.Χ., Antikensammlung Βερολίνου