Οι άνθρωποι που συγκροτούν το τυχοδιωτικό πολιτικό μας σύστημα επιβιώνουν όλα αυτά τα χρόνια μεταφέροντας την συζήτηση αλλού. Δημιουργώντας εσφαλμένες συγκρούσεις, ανωφελείς διαλόγους, ξέμπαρκα ερωτήματα. Χωρίς ουσιαστική σκέψη, χωρίς παρουσίαση του πραγματικού προβλήματος, χωρίς στόχους, χωρίς μέτρημα, χωρίς επεξήγηση δεν υπάρχει διάλογος και γι αυτό δεν προκύπτει λύση. Το κυρίαρχο μέλημά τους κάθε φορά που ανοίγουν μια «συζήτηση» δεν είναι η κατανόηση και λύση ενός πραγματικού κοινού προβλήματος και η βελτίωση μιας κατάστασης, αλλά το άμεσο πολιτικό όφελος, η συγκρότηση μιας ατζέντας που συμφέρει (άσχετα εαν συμφέρει και την χώρα), η πολιτική επιβίωση.
Ανοίγουν και μπαίνουν στην κουβέντα για να κερδίσουν, όχι για να πειστούν ή να πείσουν. Ετσι ακυρώνουν κάθε έννοια διαλόγου, κάθε μορφή δημοκρατίας.
Η υπόθεση της ΕΡΤ είναι ένα από αυτά τα φθηνά κόλπα.
Ποιο είναι το πραγματικό ερώτημα;
1. Εχουμε συγκροτήσει ως κοινωνία μια εικόνα του τι θα θέλαμε να παρέχεται οπωσδήποτε μέσω της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου στους πολίτες; Και του τι θα θέλαμε οπωσδήποτε να αποφευχθεί στην συγκεκριμένη αγορά (για παράδειγμα ολιγοπώλια, διαπλοκή, χειραγώγηση της κοινής γνώμης...);
2. Χρειαζόμαστε Δημόσια Δράση (όχι κατ'ανάγκη κρατική) στον τομέα της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου, ναι ή όχι;
3. Αν απαντήσουμε όχι στο δεύτερο, το ερώτημα που τίθεται στην συνέχεια είναι βάσει ποιων κανόνων αυτή η αγορά θα λειτουργεί και ποιο τοπίο θα διαμορφωθεί τελικά; Θα είμαστε ικανοποιημένοι από αυτό; Τι αποτέλεσμα θα έχει;
4. Αν απαντήσουμε ναι θα πρέπει να διασαφηνίσουμε για ποιον ακριβώς λόγο χρειαζόμαστε Δημόσια Δράση; Ποιους στόχους θα υπηρετεί; Πως θα αξιολογείται; Πόσο θα κοστίζει και από ποιους θα χρηματοδοτείται; Με ποιον τρόπο θα οργανωθεί (όχι κατ'ανάγκη άμεσα κρατικό) και ποιο τοπίο θα επιδιώξει να διαμορφώσει;
Ας ξεκινήσουμε από δύο παραδοχές που ορίζουν το πλαίσιο της συζήτησης:
Παραδοχή πρώτη
Οι υπηρεσίες που παρέχει (ή δεν παρέχει) ο τομέας της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου έχουν κρίσιμη επιρροή στην λειτουργία και εξέλιξη πολλών άλλων τομέων της οικονομίας, της κοινωνίας και της πολιτικής, ειδικά σε σχέση με την λειτουργία του πολιτεύματος.
Η σύγχρονη Δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα που στηρίζεται σε δύο πυλώνες: στην Ενημέρωση από την μιά (βασική προϋπόθεση της συμμετοχής) και στην Παιδεία από την άλλη. Η πρώτη εξασφαλίζει ότι η βασική πληροφορία και η γνώση είναι διαθέσιμες με τρόπο κατανοητό σε όλους. Η άλλη διασφαλίζει ότι κατά το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι έχουν την δυνατότητα να προσλάβουν την πληροφορία, να την αναλύσουν και να την επεξεργαστούν κριτικά. Επομένως να εξάγουν συμπεράσματα και να κάνουν συγκροτημένες επιλογές.
Η ευρύτατη διείσδυση και οι σχέσεις επιρροής που αναπτύσσονται ανάμεσα σε μεγάλες κατηγορίες πολιτών με το μονόδρομο ηλεκτρονικό μέσο, για λόγους που έχουν ήδη μελετηθεί εκτενώς και γιά τους οποίους υπάρχει διαθέσιμη εκτενήςβιβλιογραφία, έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία κοινωνικών προτύπων, την διαμόρφωση της τρέχουσας αισθητικής, του αποδεκτού ή μη, του διαφορερικού και του όμοιου, της πρόσληψης και της κατανόησης του κόσμου. Οι τηλεοράσεις (το ραδιόφωνο επίσης παλαιότερα αλλά αρκετά λιγότερο) κρατούν και διαμορφώνουν το αφήγημα, άρα ασκούν εκ φύσεως ωφέλιμη ή βλαβερή (πάντως όχι ουδέτερη) εκπαιδευτική δραστηριότητα. Ασκούν ουσιαστικά μεγάλης κλίμακας και βάθους εξουσία, είτε το επιδιώκουν συνειδητά είτε όχι.
Σημαντικό μέρος της επιρροής της τηλεόρασης εμφανίζεται με την προώθηση μιας συγκεκριμένης θέσης μέσα από την ενημέρωση και η προβολή θεμάτων και προσώπων κατ’επιλογή. Επίσης εξασφαλίζεται με τον τρόπο, την σημειολογία, ακόμη τις γλωσσικές και θεατρικές φόρμες παρουσίασης της πληροφορίας τα οποία δημιουργούν και επιβεβαιώνουν στερεότυπα αρνητικά ή θετικά εξαρχής και επηρεάζουν καθοριστικά τις επιλογές των θεατών.
Το σημαντικότερο μέρος της επιρροής της υποκρύπτεται όμως στην έμμεση εκπαιδευτική λειτουργία με διάφορους τρόπους. Καταρχήν με την παράλειψη Ελάχιστοι θυμούνται εκ των υστέρων ότι κάτι δεν τους ειπαν γι αυτό τους οδήγησαν να σφάλλουν στην εκτίμησή τους, από το τι συνέβη στην Σρεμπρένιτσα ως την συσσώρευση του χρέους, τα γεγονότα τα οποία δεν πληροφορήθηκαν, τις μουσικές που ποτέ δεν είχαν τη ευκαιρία να ακούσουν, τις ταινίες που δεν τους δόθηκε ποτέ η δυνατότητα και το κίνητρο να δουν, τις επιστήμες που ποτέ δεν είχαν την δυνατότητα να γνωρίσουν, τους σπουδαίους ανθρώπους που δεν τους δόθηκε η ευκαιρία ναι κατανοήσουν και πάρα πολλά άλλα δεν. Τα πονηρά σχήματα λόγου και τα στερεότυπα, τα θεατρικά κόλπα, οι εντυπώσεις της γλώσσας, η υποταγή του διαλόγου στους κανόνες του «τηλεοπτικού χρόνου» και η συνεπακόλουθη η ακύρωσή του, το είδος του πολιτισμού που όχι απλά αναπαράγει αλλά παράγει και προάγει η τηλεόραση (και το ραδιόφωνο σε ένα βαθμό) δημιουργούν ένα συνειδητό ή ασυνείδητο πλεονέκτημα σε όποιον επηρεάζει τα μέσα αυτά, σε όποιον μπορεί να τα κατευθύνει.
Παραδοχή δεύτερη
Το κράτος οφείλει να δημιουργεί και εφαρμόζει το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας των αγορών, με τρόπο ώστε να διασφαλίζει τον ανταγωνισμό, την αποφυγή δημιουργίας μονοπωλίων και ολιγοπωλίων ώστε με το μικρότερο δυνατό κόστος να μπορεί να εισέλθει και να εξέλθει κάποιος από μια αγορά. Επίσης οφείλει να ασκεί τον ρυθμιστικό του ρόλο με τρόπο τέτοιο ώστε να αποτρέπει την περίπτωση ο τρόπος λειτουργίας μιας αγοράς να στρεβλώνει την λειτουργία άλλων και πολλές φορές σημαντικότερων αγορών, αλλά και συνολικά του παραγωγικού και δημοκρατικού συστήματος, μειώνοντας έτσι την συνολική παραγωγικότητα αλλά και ελευθερία των πολιτών.
Η αγορά
Η αγορά παροχής υπηρεσιών ενημέρωσης και ψυχαγωγίας μέσω των τηλεοπτικών συχνοτήτων (παρότι βρίσκεται σε εξέλιξη και αναταραχή λόγω του διαδικτύου και των ψηφιακών υπηρεσιών) έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
1. Εχει περιορισμένο αριθμό συχνοτήτων. Αυτές αποτελούν δημόσια αγαθά τα οποία μπορεί να παραχωρηθούν έναντι κάποιου ανταλλάγματος σε επιχειρήσεις ή άλλους φορείς (πράγμα που ανατρέπεται από τα νέα ψηφιακά μέσα σταδιακά, αλλά ακόμη όχι πλήρως). Εχει επίσης μια δυνατότητα τοπικότητας.
2. Το μέσο έχει σχετικά υψηλό κόστος λειτουργίας, που περιλαμβάνει τις εγκαταστάσεις εκπομπής και τα studio, τις δαπάνες για την αγορά δικαιωμάτων και, κυρίως, για την πρωτογενή παραγωγή εκπομπών κάθε είδους. Αυτές, και ειδικά οι υψηλότερου επιπέδου, δεν είναι εύκολα αποσβέσιμες σε μια μικρή αγορά όπως η Ελληνική, αλλά ούτε καν σε πολύ μεγαλύτερες αγορές όπως η Γαλλική ή η Γερμανική.
3. Ο κύκλος εργασιών του τομέα είναι δυσανάλογα μικρός σε σχέση με την οικονομική και κοινωνική επιρροή του, ώστε να διασφαλίσει την αυτονομία του. Στην καλύτερη περίπτωση η επιβίωσή του εξαρτάται από πελάτες που θέλουν να πουλήσουν κάτι στους δικούς του μέσω της διαφήμισης. Το κύριο έσοδο της αγοράς (χωρίς άλλη κανονιστική ρύθμιση) είναι το έσοδο από διαφημίσεις. Αρα η «πελατεία» στους κανόνες της οποίας οφείλει να υπακούει η παραγωγή είναι καταρχήν η συγκεκριμένη αγορά. Από τις επιλογές και τους στόχους αυτής της αγοράς (που ιχνηλατεί την δική της πελατεία) εξαρτάται το περιεχόμενο και η ποιότητα των παρεχόμενων δωρεάν υπηρεσιών προς όλους τους πολίτες.
4. Σε αυτή την άνιση εξίσωση (η οποία οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας και αντικειμενικότητας σε δεύτερη προτεραιότητα) θα πρέπει να προσθέσει κανείς την ελληνική, αλλά όχι μόνο, στρέβλωση: το μέσο έχει μεγάλη επιρροή στους πολίτες από την φύση του. Η επιρροή αυτή εντός των μηχανισμών της Δημοκρατίας εξαργυρώνεται σε ψήφους, σε υποστήριξη με τον κατάλληλο τρόπο την κατάλληλη στιγμή. Το Κράτος (δηλαδή αυτοί που το ελέγχουν) στην Ελλάδα ελέγχει και κατευθύνει σημαντικό τμήμα της διαφήμισης ενώ επιπροσθέτως, μέσω του Τραπεζικού συστήματος που επηρέαζε είχε την δυνατότητα να χρηματοδοτεί τους αρεστούς σε ένα σύστημα συναλλαγών προσωπικού, κομματικού και επιχειρηματικού οφέλους. Αλλοι μηχανισμοί επίσης είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν τα σχετικά μικρά ποσά που απαιτεί η λειτουργία των μέσων για να κερδίσουν πολύ περισσότερα από άλλες δραστηριότητες, στις οποίες τα μέσα λειτουργούν ως μηχανισμός στρέβλωσης της αγοράς. Στην πραγματικότητα ακόμη και μετά την άναρχη κατάληψη συχνοτήτων που στην Ελλάδα αποκαλούμε ιδιωτική τηλεόραση και ακόμη ίσως περισσότερο από τότε και ύστερα, οι μηχανισμοί ελέγχου της τηλεόρασης και των μέσων δεν έπαψαν να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικοί. Στην περίπτωση αυτή οι επιλογές του μέσου εξαρτώνται από συμφέροντα που περιμένουν άλλου είδους ανταπόδοση μέσα από τους μηχανισμούς της Δημοκρατίας στρεβλώνοντας την δυανατότητα διαμόρφωσης αντικειμενικής γνώμης από τους πολίτες.
5 Η αγορά αυτή έχει μια ενδογενή αντίφαση: οι χαμηλού κόστους παραγωγές ή οι αναμεταδόσεις είναι συνήθως τα τηλεπαιχνίδια, τα διάφορα ζωντανά μαγκαζίνο, οι καυγάδες των τηλεπαράθυρων, τα φθηνά ξένα σήριαλ από τα αμερικάνικα παλιότερα, ως τα βραζιλιάνικα και τα τούρκικα, σκηνοθετημένοι καυγάδες, θεάματα τα οποία προσφέροντας μια χαμηλή αισθητική φορτισμένη με τον τηλεοπτικό συναισθηματισμό καλλιεργούν και αντλούν από τα φθηνότερα συναισθήματά μας ή από την απελπισία μας. Μικρό κόστος πολλοί τηλεθεατές.
Οι ποιοτικότερες εκπομπές είναι ακριβότερες στις περισσότερες περιπτώσεις γιατί απαιτούν επιμέλεια, μελέτη, τεκμηρίωση, έρευνα, αισθητική, δημιουργικότητα, χρόνο, αυτονομία, δηλαδή επένδυση. Αυτές όμως διαμορφώνουν θετικά την συνείδηση των ανθρώπων. Μορφώνουν, εκπαιδεύουν, καλλιεργούν την αισθητική, την γνώση και την αντίληψη. Εχουν υψηλή προστιθέμενη αξία. Αυτές θα αποτελέσουν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορικής μνήμης του αύριο. Είναι δηλαδή με την ουσιαστική έννοια του όρου «επενδύσεις». Οπως επένδυση είναι και η παροχή της δυνατότητας γνωριμίας σε όλους τους πολίτες με τα σημαντικά στοιχεία της ανθρώπινης δημιουργικότητας.
Για τους λόγους που προαναφέθηκαν θεωρώ ότι η σαφώς στοχοθετημένη Δημόσια Δράση στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ (τηλεόραση και ραδιόφωνο) είναι αναγκαία
Στόχοι της Δημόσιας Δράσης στην τηλεόραση και ραδιόφωνο (είτε κανονιστικά, είτε με την διοχέτευση δημόσιων πόρων για συγκεκριμένες παρεμβάσεις) θα έπρεπε να είναι:
α. Η παροχή της δυνατότητας στους πολίτες να έλθουν σε επαφή και να γνωρίσουν τα υψηλότερα επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος. Σοβαρές συζητήσεις, παρουσιάσεις σημαντικών ανθρώπων, παρουσίαση σε βάθος θεμάτων της επικαιρότητας με τον χρόνο, τεκμηρίωση και ελκυστικότητα που χρειάζεται για να γίνουν κατανοητά και όχι μέσω εντυπώσεων, επιστημονικά και ιστορικά ντοκυμαντέρ και πρόσβαση, με κατανοητό και ελκυστικό τρόπο στις τέχνες και τις επιστήμες, σοβαρές (όχι σοβαροφανείς) σειρές και νέες υψηλού επιπέδου παραγωγές.
Με δύο λόγια η ανάδειξη της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης δημιουργίας με εύληπτο, εκλαϊκευτικό και ελκυστικό τρόπο, από την μουσική ως τον κινηματογράφο, και από την αστρονομία ως την ιατρική.
Η συμβολή στην άρση των εμποδίων πρόσβασης στην γνώση και η καλλιέργεια για την διαμόρφωση ανθρώπων με το υπόβαθρο να σκέφτονται και να κρίνουν.
β. Η αντικειμενική ενημέρωση, προκειμένου να διασφαλιστεί
- η παροχή έγκυρης και έγκαιρης αντικειμενικής πληροφόρησης για τα γεγονότα σε όλους τους πολίτες. Ενα είδος Euronews, το οποίο παρεμπιπτόντως η ελληνική Διοίκηση εμποδίζει να εκπέμψει στα Ελληνικά (Γιατί η κυβέρνηση δεν επιτρέπει στο Euronews να εκπέμψει στην Ελλάδα).
- η δημιουργία του αισθήματος της κοινότητας, της μεγάλης κοινότητας που αποκαλούμε όχι χωρίς κάποιαν ματαιοδοξία Οικουμενικό Ελληνισμό όπως αυτή εξελίσσεται στην συναλλαγή της με τον σύγχρονο κόσμο, στην παγκοσμιότητά της, αλλά και μικρότερων συλλογικοτήτων και ιδιωτικών πρωτοβουλιών και δράσεων.
- η παροχή πρόσβασης σε όλους στον Δημόσιο λόγο, ώστε να μπορούν οι πολίτες να κρίνουν ελεύθερα. Η πρόσβαση αφορά πολιτικές κινήσεις και φορείς, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, κοινότητες, κάθε μορφής συλλογικότητα αλλά και ιδιωτών πολιτών μεμονωμένα.
γ. Αναμετάδοση διεθνών σοβαρών δικτύων
Είναι προφανές ότι η τηλεθέαση και η ακροαματικότητα σε αυτό το πλαίσιο έχει νόημα μόνο στον βαθμό που το περιεχόμενο υπηρετεί αυτούς τους στόχους. Κάθε θεατής ή ακροατής που θα του δοθεί η ευκαιρία να έρθει και για λίγο σε επαφή με κάτι ουσιώδες και σημαντικό είναι ένα μεγάλο κέρδος για την κοινωνία, για την οικονομία, και για την δημοκρατία.
Μπορούν οι στόχοι αυτοί να επιτευχθούν με το υφιστάμενο καθεστώς; Σαφώς όχι.
Ποιοι είναι υπεύθυνοι για αυτό; Μα οι ίδιοι ακριβώς που σήμερα καταργούν την ΕΡΤ και διαγκωνίζονται για να εμφανιστούν στα ημιπαράνομα και χρεωκοπημένα ΜΜΕ.
Θα επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί με κάποιο τρόπο μετά την άκομψη και ατσούμπαλη απόφαση για την ΕΡΤ; Τίποτα δεν είναι λιγότερο βέβαιο.
Η επίτευξη των στόχων της δημόσιας δράσης στην τηλεόραση απαιτεί καθαρότητα, σχεδιασμό, επεξήγηση, κατανόηση, μέτρηση και μέθοδο, που δεν προκύπτουν από πουθενά στην πρόταση και την πρακτική της Κυβέρνησης.
Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ένα τοπίο πιο κοντά στην επιθυμητή εικόνα που σκιαγραφήθηκε ως εξής:
1. Ιδιωτικά κανάλια τα οποία θα αδειοδοτούνται με διαφανή κριτήρια και θα καταβάλλουν ένα λογικό και σχετικά χαμηλό ενοίκιο συχνοτήτων με καμμία άλλη σχέση με το δημόσιο. Τα έσοδά τους θα προέρχονται από τις διαφημίσεις ή συνδρομές εφόσον το επιθυμούν.
Ανάμεσα στις υποχρεώσεις για την αδειοδότησή τους θα μπορούσε να περιληφθεί μια ζώνη ελεύθερης πρόσβασης, μικρής διάρκειας κάθε μέρα, που θα εξασφάλιζε την παροχή του λόγου σε ιδιώτες ή συλλογικότητες, με διαφανή και ευέλικτα κριτήρια, ακόμη και με κάποια μορφή κλήρωσης και με μόνο έλεγχο αυτόν της νομιμότητας του περιεχομένου. Ενα μικρό Δημόσιο Βήμα που μπορεί να δημιουργήσει ένα τεράστιο παράθυρο στην Κοινωνία των Πολιτών, τον ελεύθερο διάλογο και την γέννηση νέων ιδεών.
2. Εναν δημόσιας φύσης αλλά όχι κρατικά ελεγχόμενο φορέα τηλεόρασης και ραδιοφώνου με τέσσερις άξονες και τα απαραίτητα κανάλια:
Α. Ενημερωτικό άξονα, ο οποίος θα μπορούσε να λειτουργεί για τις διεθνείς ειδήσεις σε συνεργασία με κάποιο διεθνώς καταξιωμένο αντίστοιχό του, ο οποίος θα φιλοξενεί ενημερωτικές εκπομπές, εκπομπές λόγου, συζητήσεις κλπ. με άνεση χρόνου και δυνατότητα εμβάθυνσης.
Β. Πολιτιστικό άξονα, για την παροχή προσβασης σε υψηλού επιπέδου κλασσικά αλλά και πρωτοποριακά στοιχεία του σύγχρονου πολιτισμού (θέατρο, κινηματογράφος, μουσική, άλλες τέχνες) που δεν είναι δυνατόν να βρουν εμπορική διέξοδο.
Γ. Εκπαιδευτικό άξονα, για την παροχή πρόσβασης σε εκλαϊκευμένη γνώση στον τομέα των ανθρωπιστικών επιστημών, από την ιστορία και την αρχαιολογία ως τα οικονομικά και την φιλοσοφία, και των τεχνολογικών επιστημών, από την αστροφυσική ως την βιολογία.
Δ. Ιστορικό τεκμηριωτικό. Η ίδια η οπτικοακουστική κληρονομιά είναι μέρος πλέον της ιστορίας ενός τόπου. Η διάσωση, πρόσβαση και ανάδειξή της είναι ουσιαστικό στοιχείο για την συγκρότηση της ταυτότητας, την κατανόηση και την μελέτη του παρελθόντος αλλά και την δημιουργία νέας γνώσης, τέχνης και παραγωγής. Για τον λόγο αυτό η Οπτικοακουστική Κληρονομιά προστατεύεται ήδη από την UNESCO ( http://www.un.org/en/events/audiovisualday/ και http://www.unesco.org/new/en/communication-and-information/access-to-knowledge/archives/world-day-for-audiovisual-heritage/world-day-for-audiovisual-heritage-2011/).
Το πολύπαθο αρχείο της ΕΡΤ (στο οποίο καλό θα ήταν να μπορούσαν να προστίθενται ψηφιακά και σημαντικά στοιχεία των αρχείων των ιδιωτικών σταθμών πλέον) είναι παραπάνω από πολύτιμο. Η προσβασιμότητα και η διάσωσή του είναι κρίσιμη.
Αυτοί οι τέσσερεις άξονες καθορίζουν το πλαίσιο, τους στόχους και τα όρια της Δημόσιας Δράσης. Δεν μπορεί να τους δημιουργήσει ούτε να τους στηρίξει η αγορά των διαφημίσεων ή των συνδρομών. Συγκροτούν σημαντικό μέρος της Παιδείας και Ενημέρωσης που η Δημοκρατία χρωστά στους πολίτες της για να συνεχίσει να υπάρχει και να παράγει.
Από εκεί και πέρα υπάρχουν δυο στοιχεία που πρέπει να καθοριστούν:
Πρώτον, η λειτουργία του φορέα αυτού οφείλει να είναι αυτόνομη από τα υπουργικά γραφεία και την κεντρική κρατική διοίκηση.
Συνεπώς θα μπορούσε να έχει την μορφή ΝΠΙΔ, του οποίου η Διοίκηση να προκύπτει από ένα ευρύ εκλεκτορικό σώμα, μια Γενική Συνέλευση που θα περιλαμβάνει ανθρώπους από κάθε τομέα του Πνεύματος, των Τεχνών και των Επιστημών που έχουν αποσπάσει αναγνώριση, διεθνή βραβεία και καταξίωση. Ενα σώμα που η ένταξη κάποιου νέου μέλους θα μπορεί να γίνεται αυτόματα σε περίπτωση εθνικών και διεθνών βραβείων και διακρίσεων, τόσο για τους ανθρώπους του πνεύματος όσο και για τους ανθρώπους της δημοσιογραφίας. Με πρόταση των μελών αυτών θα προκύπτουν και νέα μέλη σε κάθε θεματικό τομέα που θα πρέπει να συγκεντρώνουν μια ισχυρή πλειοψηφία. Μια διαδικασία παρεμφερής με τις ακαδημίες και τα peer reviewed journals. χωρίς εκπροσώπους συνδικαλιστικών οργανώσεων ούτε διορισμένους από κομματικά γραφεία.
Από αυτό το Σώμα θα προκύπτει ένα Διοικητικό Συμβούλιο που θα επιλέγει 3 Διευθυντές, έναν πολιτιστικό και καλλιτεχνικό, έναν επιστημονικό, και έναν διευθυντή ενημέρωσης που θα καθορίζουν το πρόγραμμα και τον χαρακτήρα των σταθμών με βάση τους διαθέσιμους πόρους και τους στόχους. Ας σκεφτούμε πώς θα μπορούσαμε να έχουμε ανθρώπους σαν τον κ. Λούκο ή τον κ. Βερέμη ή τον κ. Γραμματικάκη και υψηλού επιπέδου δημοσιογράφους στις θέσεις αυτές. Ας με συγχωρήσουν, δεν εννοώ ειδικά τους συγκεκριμένους, αλλά ανθρώπους με αντίστοιχη ποιότητα, γνώσεις και ικανότητες. Θα ορίζεται επίσης ένας κοινός Διοικητικός Διευθυντής, κατόπιν διεθνούς διαγωνισμού, που θα διανέμει και χειρίζεται τα τεχνικά μέσα και τους οικονομικούς πόρους. Αυτός θα πρέπει να έχει και την έγκριση του ΑΣΕΠ.
Οι Διευθυντές ορίζονται με εξαετή θητεία και η επιλογή τους κυρώνεται από την αρμόδια επιτροπή της Βουλής η οποία θα έχει μόνο το δικαίωμα να ασκήσει βέτο στην επιλογή του εκλεκτορικού σώματος, ίσως και με αυξημένη πλειοψηφία για λόγους που θα πρέπει σαφέστατα να εξηγήσει δημόσια σε σχέση με την επάρκεια του συγκεκριμένου προσώπου.
Ας ξεχάσουμε τις εύκολες αναφορές στο ΑΣΕΠ για τα θέματα αυτά. Δεν ανατίθεται έργο ούτε προσλαμβάνονται ειδικοί επιστήμονες ερευνητές, δημιουργικοί άνθρωποι, ραδιοφωνικοί παραγωγοί, σκηνοθέτες, μουσικοί, κριτικοί, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες ή ακόμη και κάποιες κατηγορίες τεχνικών που είναι σε άμεση σχέση με τους παραπάνω μέσω ενιαίων και απρόσωπων μηχανισμών τύπου ΑΣΕΠ. Χρειάζεται ατομική διαίσθηση, ειδικές γνώσεις, όραμα, και μια δόση τρέλας και ρίσκου αλλά και ατομικής ευθύνης την οποία το καλύτερο ΑΣΕΠ ποτέ δεν θα διαθέτει ούτε έγκυρα ούτε έγκαιρα. Αν ίσχυε κάποια γεινική διαδικασία για αυτά δεν θάχαμε ποτέ το Τρίτο του Χατζιδάκη ούτε το Φεστιβάλ Αθηνών του Λούκου, ούτε φυσικά και το BBC.
Η επίκληση του πολύ σημαντικού ΑΣΕΠ σε χώρους για τους οποίους δεν είναι κατάληλοι οι μηχανισμοί του, όταν δεν είναι υπεκφυγή από την ευθύνη να προταθεί ένα κατάλληλο σύστημα, όταν δεν είναι προσπάθεια ακύρωσής του ίδιου του ΑΣΕΠ εκεί που πραγματικά χρειάζεται αναθέτοντάς του ρόλους που δεν μπορεί να επιτελέσει και έτσι απαξιώνοντάς το, έχει να κάνει με την ίδια την ιδέα της μονιμότητας που συνεπάγεται η συνεργασία με το Δημόσιο.
Εκτός από τους επί θητεία διευθυντές και το άμεσο επιστημονικό επιτελείο τους που προγραμματίζει και αναθέτει τις παραγωγές (εσωτερικές και εξωτερικές) και την αγορά δικαιωμάτων, τον μικρό αριθμό ισχυρά καταρτισμένων διοικητικών στελεχών και έναν περιορισμένο αριθμό πρόθυμων, καταρτισμένων και πολύτιμων τεχνικών στελεχών και στελεχών παραγωγής που διαχειρίζονται τους πόρους, δεν χρειάζεται άλλο μόνιμο προσωπικό (μόνιμο με την έννοια των συμβάσεων αορίστου χρόνου που ακολουθούν μια ειδική διαδικασία επιλογής).
Για τις εσωτερικές παραγωγές όλο το υπόλοιπο προσωπικό προσλαμβάνεται κατά περίπτωση (ή του ανατίθεται έργο) από τον εκάστοτε Υπεύθυνο του κάθε Project σε συνεργασία με τους Υπεύθυνους προσωπικού, για τον χρόνο που χρειάζεται και στο πλαίσιο του budget που του έχει διατεθεί. Από το αποτέλεσμα κρίνεται και αξιολογείται τόσο ο ίδιος όσο και οι συνεργάτες που επέλεξε. Για τις εξωτερικές παραγωγές αποφασίζουν οι αρμόδιοι Διευθυντές με βάση το υφιστάμενo budget και τις εγκεκριμένες από το ΔΣ γενικές κατευθύνσεις προγραμματισμού.
Δεύτερον η δημόσια χρηματοδότησή του φορέα αυτού πρέπει να είναι λογική για τις δυνατότητες της χώρας και αντίστοιχη των στόχων του. Το ισχύον σύστημα χρηματοδότησης μέσω του τέλους στους λογαριασμούς της ΔΕΗ δεν είναι δίκαιο ούτε δημιουργεί κίνητρα για τον φορέα. Είναι απεχθές για τους πολίτες. Ειδικά για αυτούς που τυχαίνει να έχουν στο όνομά τους περισσότερα από ένα «ρολόγια» της ΔΕΗ.
Τα έσοδά του φορέα μπορούν να προέρχονται από 4 πηγές και μόνον:
α. Δημόσια χρηματοδότηση, που θα εισπράττεται από την εφορία διακριτά στις φορολογικές δηλώσεις. Στο σύνολό της θα αντιστοιχεί το πολύ στο μισό από αυτήν που μέχρι τώρα εισπράττονταν μέσω του γνωστού τέλους στους λογαριασμούς της ΔΕΗ.
β. Τα έσοδα του δημοσίου από το χαμηλό ενοίκιο των συχνοτήτων των ιδιωτικών σταθμών
γ. Εσοδα από χορηγίες, σφού όμως σταματήσει η κοροιδευτική και απαξιωτική για το θεσμό χρήση του όρου «χορηγία», του οποίου έχει γίνει κατάχρηση στους ιδιωτικούς και όχι μόνο σταθμούς, για την παραγωγή και στήριξη προϊόντων καθαρά εμπορευματικών ως εναλλακτική μορφή διαφήμισης. Η εμπορική διαφήμιση είναι απόλυτα νόμιμη και θεμιτή. Ο χορηγία έχει άλλο νόημα. Την ανταπόδοση από μια ιδιωτική οντότητα στην κοινωνία με την στήριξη υψηλής ποιότητας δράσεων ώστε να κερδίσει με την σειρά της την αναγνώριση της κοινωνίας για την πράξη της αυτή, για την φίρμα της και έμμεσα για τα προϊόντα της φυσικά. Στην αρχαιότητα οι χορηγοί παρήγαγαν τις τραγωδίες. Στην Ελλάδα σήμερα η χορηγία στην τηλεόραση λειτουργεί και φορολογείται σαν διαφήμιση (επιβαρύνεται με ΦΠΑ). Παραπάνω μάλλον γιατί εισπράττει και το ΥΠΠΟ το μερτικό του, για να το διαχειρίζεται κατά πώς θέλει το ίδιο. Οι επιχειρήσεις έχουν την δυνατότητας έκπτωσης της δαπάνης από τα ακαθάριστα έσοδα (έως 10% των ακαθάριστων) πράγμα που θα μπορούσαν να κάνουν με κάθε είδους επιχειρηματικη δαπάνη. Με αυτόν ττον τρόπο τιμωρείται η πραγματική χορηγία που θα έπρεπε να πριμοδοτείται και να κατευθύνεται σε υψηλότερης ποιότητας πολιτιστικά αγαθά με σοβαρά φορολογικά κίνητρα.
δ. Εσοδα από πωλήσεις παραγωγών του στο εξωτερικό και σε άλλους φορείς (εφόσον ενδιαφέρουν το ευρύτερο διεθνές κοινό) και θα αποτελούν κίνητρο για την ενασχόληση με την ανάδειξη των παγκόσμιων στοιχείων του Ελληνισμού.
Σε κάθε περίπτωση εαν συμφωνήσουμε στην αναγκαιότητα, στην σκοπιμότητα, στην κατεύθυνση και στους περιορισμούς της Δημόσιας Δράσης στον χώρο του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης, περιλαμβανομένου ενός διαφανούς, δίκαιου και ανταποδοτικού κανονιστικού πλαισίου για την ιδιωτική δράστηριότητα, ιδέες σαν τις ανωτέρω μπορούν να συζητηθούν, να εμπλουτιστούν και να βελτιωθούν.
Το παράδοξο
Το παράδοξο είναι ότι το σοβαρό θέμα της ΕΡΤ ανοίγει αποσπασματικά, χωρίς μελέτη και σοβαρό σχέδιο, με τρόπο ακατάλληλο και αναποτελεσματικό σε σχέση με τον στόχο που δηλώνει ότι επιδιώκει: την μείωση της δαπάνης, την μείωση της επιβάρυνσης των πολιτών και την παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών.Την ίδια στιγμή επιχειρείται κάτω από την μύτη της Τρόικας μια μαζική κατάληψη στις θέσεις - κλειδιά του Κράτους σε κάθε τομέα, από φίλα προσκείμενους στην πρωθυπουργική ομάδα (μοιράζοντας βέβαια τα δέοντα και στους Κυβερνητικούς εταίρους αλλά και στην Αξιωματική Αντιπολίτευση αρκετές φορές) που όμοιά της έχει ίσως να συμβεί από τα πρώτα χρόνια της «Αλλαγής». Με χαρακτηριστική ομοιότητα με εκείνα τα χρόνια τον παλαιομοδίτικο επαρχιωτισμό, τον κρυφοεθνικισμό και την απαιδευσιά των περισσότερων από τους νέους εισβολείς.
Είναι επίσης η δεύτερη φορά τα τελευταία χρόνια που επιχειρείται μια τέτοιας κλίμακας μπουνταλάδικη και δίχως σχέδιο παρέμβαση στον χώρο των ΜΜΕ από την πολιτική εξουσία. Η πρώτη ήταν πριν μερικά χρόνια με τον ανεκδιήγητο νόμο περί βασικού μετόχου, όπου ο κ. Παυλόπουλος ενάντια σε κάθε λογική επιχειρούσε να εφαρμόσει ένα συνταγματικό έκτρωμα του κυρίου Βενιζέλου, με μόνο στόχο να χάσουν οι αντίπαλοί του μερικές δουλειές. Παρέμβαση που εξευτελιστικά αναγκάστηκε να ανακαλέσει.
Πίσω από την τωρινή σπουδή του Πρωθυπουργού να μεταφέρει άγαρμπα την συζήτηση σε ένα θέμα που πιστεύει ότι θα του αποφέρει μικροκομματικά εκλογικά οφέλη και να ακυρώσει κάθε δυνατότητα λογικού διαλόγου και στοχοθεσίας για αυτό,
πίσω από την επιθυμία του να στριμώξει τους κυβερνητικούς του εταίρους και να πριμοδοτήσει τους αριστεριστές και τους λαϊκιστές ώς μόναδική αντιπολίτευση-φόβητρο,
πίσω από την διάθεσή του να προωθήσει συστηματικά την αποδυνάμωση οποιουδήποτε χώρου θα μπορούσε δυνητικά να συγκροτήσει μια ελεύθερη, μεταρρυθμιστική προοδευτική αντιπολίτευση,
πίσω από την πρεμούρα να βάλει σε κίνδυνο την ίδια την σταθερότητα της Κυβέρνησής του και επομένως στην παρούσα συγκυρία την κρίσιμη σταθερότητα της χώρας,
πίσω από αυτές τις επιλογές μάλλον κρύβεται το ίδιο καιροσκοπικό προσωπείο, η ίδια ανερμάτιστη συμπεριφορά του πρόσφατου και του λιγότερο πρόσφατου παρελθόντος του.
Μήπως τελικά οι άνθρωποι αυτοί υποεκτιμούν την νοημοσύνη των πολιτών; Μήπως τελικά βλέπουν πολύ, μα πάρα πολύ, τηλεόραση;
Ο Γιώργος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος είναι ειδικός εμπειρογνώμονας σε θέματα ανάπτυξης, δημοσίων επενδύσεων, παιδείας, πολιτισμού και καινοτομίας. Είναι Αντιπρόεδρος πολιτικού συντονισμού της πολιτικής κίνησης "Δημιουργία, ξανά!"
εικόνα: το κέρας της αφθονίας
Ενδεικτικές αναφορές
- Greg Philo, Seeing IS Believing British Journalism Review July 1990 1: 58-64
- Witt, Suzan D. The Influence of Television on Children's Gender Role Socialization.
- Comstock, G. The evolution of American television, 1989 pp. 312pp. http://www.cabdirect.org/abstracts/19911888802.html;jsessionid=027418B0879A5B3EDD18CB4333AE3101
- Goonasekera A, Τhe influence of television on cultural values -- with special reference to Third World countries (1987)
- Gene H. Brody , University of Georgia. The Influence of Television Viewing on Family Interactions, A Contextualist Framework
- Michelle M. Falck, Television In Our Lives: Then and Now Two new books by ODU professors examine ubiquitous medium