Υποτίθεται ότι οι ψηφοφόροι διαλέγουν κόμματα και όχι τα κόμματα ψηφοφόρους. Έτσι είναι, ή μήπως να το ξαναδούμε από την αρχή;
Καλώς ή κακώς, η συμπαγέστερη δεξαμενή ψηφοφόρων είναι οι λεγόμενοι «βολεμένοι». Είναι τα γνωστά παιδιά του ρουσφετιού και της συναλλαγής, αυτοί που αντάλλαξαν τη ψήφο τους με μια εξυπηρέτηση η οποία στη συντριπτική πλειοψηφία της είχε να κάνει με το δημόσιο. Κάποιος διορισμός, προαγωγή, μετάταξη, απόσπαση, μετάθεση ως επί το πλείστον. Όσοι έχουν βλέψεις να κυβερνήσουν πρέπει να υποβάλουν τα διαπιστευτήρια τους σε αυτή τη κατηγορία ψηφοφόρων. Ουσιαστικά πρόκειται για μια μεγάλη, συμπαγή και οργανωμένη μειοψηφία. ΔΕΝ είναι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων, αλλά είναι η πιο μεγάλη από τις μειοψηφίες ή αν το θέλετε από τις οργανωμένες ομάδες συμφερόντων ή αλλιώς, συντεχνίες. Και βέβαια είναι σαφές ότι δεν είναι όλοι οι ψηφοφόροι αναγκαστικά οργανωμένοι σε κάποια συντεχνία.
Η ικανότητα αυτής της μειοψηφίας να επιβιώνει και να πλουτίζει εις βάρος της υπόλοιπης κοινωνίας είναι αξιοθαύμαστη. Είναι αυτή που στο παρελθόν έβγαζε ως πλειοψηφία στα συνδικαλιστικά της όργανα τη παράταξη που είχε και την κυβέρνηση. Έτσι όταν για παράδειγμα κυβερνούσε η Νέα Δημοκρατία, έβλεπες κατά σύμπτωση οι εκλογές των εργαζομένων σε όλους τους φορείς του δημοσίου να αναδεικνύουν πλειοψηφίες του κυβερνώντος κόμματος και όταν κυβερνούσε το ΠΑΣΟΚ απότομα οι ψηφοφόροι άλλαζαν γνώμη και ψήφιζαν το κυβερνών κόμμα.
Αν συνομιλήσει κανείς με πολιτικούς από τα παλιά κόμματα θα σου πουν ότι αυτούς τους ψηφοφόρους έχουμε, με αυτούς πρέπει να προχωρήσουμε. Πώς να προχωρήσουμε δηλαδή, σαν μαριονέτα που κάποιος κρατάει τα σχοινιά και κανονίζει τις κινήσεις της.
Μόλις τα τελευταία χρόνια αναδείχθηκαν νέες κατηγορίες ψηφοφόρων, κυρίως όμως μέσω της αγανάκτησης. Έτσι φάνηκε ότι υπάρχουν μειοψηφίες που έσπασαν την αλυσίδα και σταμάτησαν να ακολουθούν τη μεγάλη φασαριόζικη μειοψηφία. Αναδείχθηκαν νέες κατηγορίες ψηφοφόρων και κόμματα που τους προσέλκυσαν με απίθανα τεχνάσματα. Έτσι είδαμε τον εθνικισμό που πάντα γοήτευε ένα μέρος των ψηφοφόρων να αναμειγνύεται με απροκάλυπτο φασισμό και να προβάλει ακόμα και ως εναλλακτικός πόλος διακυβέρνησης! Είδαμε ένα μείγμα συνωμοσιολογίας και εθνικισμού να αποσπά ένα σεβαστό κομμάτι του εκλογικού σώματος. Είδαμε θεωρίες που απέτυχαν παταγωδώς σε όλο τον κόσμο, να προβάλουν ως η μόνη εναλλακτική για να επιστρέψουμε στη προ κρίσης ευημερία.
Το βασικότερο όμως χαρακτηριστικό των μεταβολών της συμπεριφοράς του εκλογικού σώματος ήταν ότι ένα από τα τμήματα του εκλογικού σώματος με μόνο στόχο του την απροκάλυπτη προσοδοθηρία μεταπήδησε στο ΣΥΡΙΖΑ μετατρέποντάς το, από κόμμα οριακής εκπροσώπησης στη βουλή, σε κόμμα εξουσίας.
Πρόκειται για τους ανθρώπους που πάντα βρίσκονταν στις παρυφές της εξουσίας και περίμεναν το κοκαλάκι να το γλύψουν αφού τα μεγάλα αρπαχτικά είχαν κατασπαράξει τη σάρκα. Συνεπώς, για να μη παρεξηγούμαστε, ο βασικός κορμός της προσοδοθηρίας βρίσκονταν και εξακολουθεί να βρίσκεται στα δύο κόμματα εξουσίας, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ με ένα νέο πόλο να αναδεικνύει άλλο ένα κομμάτι της.
Είναι εντυπωσιακό ότι όλα αυτά λίγο ως πολύ είναι γνωστά και είναι μια χρόνια παθογένεια της Ελληνικής κοινωνίας. Ήδη, το 2006, οι καθηγητές Θοδωρής Πελαγίδης και Μιχάλης Μητσόπουλος συγγράφουν το βιβλίο «Ανάλυση της Ελληνικής Οικονομίας – Η προσοδοθηρία και οι μεταρρυθμίσεις», εκδόσεις Παπαζήση. Στο βιβλίο τους προσπαθούν να προσεγγίσουν το φαινόμενο χρησιμοποιώντας επιστημονικά εργαλεία και να το ερμηνεύσουν.
Γράφει στη βιβλιοκριτική του ο Αριστείδης Χατζής, αναπληρωτής καθηγητής φιλοσοφίας δικαίου και θεωρίας θεσμών του ΕΚΠΑ : «Η προσοδοθηρία είναι η δραστηριότητα ατόμων (συνήθως οργανωμένων σε ομάδες πίεσης) που σκοπό έχει να επηρεάσει την κρατική πολιτική προς ίδιον όφελος – συνήθως για τη διατήρηση των προνομίων τους, αλλά όχι σπάνια και για την επίτευξη ειδικής μεταχείρισης έναντι του υπόλοιπου πληθυσμού.»
Είναι εντυπωσιακό αλλά ενώ από τη περιγραφή του ακούγεται, αν όχι ως εγκληματική πράξη, σίγουρα ως παράνομη και κυρίως ανήθικη, οι πολίτες σχεδόν έχουν αποδεχθεί τόσο τον ορισμό όσο και τη πρακτική της προσοδοθηρίας. Πως γίνεται αυτό; Κάπως έτσι : «Η επιτυχία της προσοδοθηρίας βασίζεται ακριβώς στο γεγονός ότι τα μέλη των ομάδων πίεσης έχουν ζωτικά συμφέροντα για κάποιο συγκεκριμένο θέμα, το οποίο για την πλειοψηφία μοιάζει αδιάφορο. Το παράδειγμα των ιδιωτικοποιήσεων είναι χαρακτηριστικό. Η πλειοψηφία των Ελλήνων έχει συμφέρον να ιδιωτικοποιηθεί μία ζημιογόνος επιχείρηση, που την πληρώνει χρόνια μέσω της φορολογίας. Αν πουληθεί η επιχείρηση, το κοινωνικό σύνολο θα ωφεληθεί. Ο μέσος ψηφοφόρος όμως δεν θα κερδίσει βραχυπρόθεσμα κάτι χειροπιαστό – ενώ οι εργαζόμενοι (κυρίως αυτοί που φοβούνται πως θα χάσουν τα προνόμια που τους παρείχε ο «δημόσιος χαρακτήρας» της επιχείρησης), όχι μόνο θα αντιδράσουν (βίαια αν χρειαστεί), αλλά και θα κάνουν πολιτικά ό,τι μπορούν για να εμποδίσουν την κατάργηση των προνομίων τους. Οι δε πολιτικοί έχουν κάθε συμφέρον να τα έχουν καλά με τα μεγάλα συνδικάτα και τα διαπλεκόμενα, διότι έτσι εξασφαλίζουν ψήφους αλλά και χρηματική υποστήριξη στις εκλογές.»
Και που οδηγεί αυτό : «Όταν λοιπόν έχεις από τη μια μεριά τον μέσο ψηφοφόρο που αγανακτεί σήμερα και αύριο ξεχνά και από την άλλη μία δυναμική μειοψηφία, το αποτέλεσμα είναι προβλέψιμο. Η πλειοψηφία θα πληρώνει επ’ άπειρον τις μειοψηφίες, με αποτέλεσμα να καταργείται κάθε έννοια δημοκρατίας, κράτους δικαίου ή κοινωνικού κράτους.»
Ένας από τους ομιλητές στη παρουσίαση του βιβλίου ήταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος (!), πρόεδρος, σήμερα του ΠΑΣΟΚ. Τι είδους κριτική θα μπορούσε ένας επαγγελματίας της πολιτικής να ασκήσει; Κατά βάση αρνητική. Αναρωτιέται λοιπόν ο κος Βενιζέλος στην ομιλία του: «Ποιες είναι οι προσοδοθηρικές ομάδες; Εδώ θα ήθελα πραγματικά να απαντήσουμε ευθέως. Προσοδοθηρικός είναι ο συντελεστής εργασία; Προσοδοθηρικός είναι ο συντελεστής κεφάλαιο; Ποιος είναι ο προσοδοθήρας στην Ελλάδα; Οι κοινωνικές μεταβιβάσεις είναι προσοδοθηρία; Δηλαδή οι συντάξεις και τα λίγα επιδόματα που ασκούν ελαχίστη επιρροή στη φτώχεια σε σχέση με την κατάσταση που υπάρχει προ μεταβιβάσεων, σημαίνουν προσοδοθηρία; Δεν νομίζω ότι είναι αυτοί οι προσοδοθήρες: οι επιδοματίες και οι συνταξιούχοι.
Είναι μήπως προσοδοθήρες οι αγρότες που παίρνουν όσα τους δίνει, για όσο καιρό τα δίνει, η Κοινή Αγροτική Πολιτική; Είναι προσοδοθήρες αυτοί που ανήκουν στα κλειστά επαγγέλματα: οι μεταφορείς, οι ταξιτζήδες, οι συμβολαιογράφοι, οι φαρμακοποιοί; Είναι προσοδοθήρες αυτοί που λαμβάνουν τα αναπτυξιακά κίνητρα; Είναι προσοδοθήρες αυτοί οι οποίοι παίρνουν χρηματοδοτήσεις από τις τράπεζες με ειδικούς όρους ή από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, πολλές φορές με κρατική εγγύηση;»
Πόσο αθώα πετάμε τη μπάλα στην εξέδρα για να μην αναγνωρίσουμε αυτά που τα ξέρουμε όλοι, μαζί και ο κύριος Βενιζέλος. Δεν έχει νόημα να απαντήσουμε ένα προς ένα στα ερωτήματα του κου Βενιζέλου, είναι αλήθεια ότι από το 2006 ήξερε τα πάντα. Οφείλουμε όμως να θυμίσουμε στο κο Βενιζέλο ότι σήμερα το κυριότερο πρόβλημα που συζητάμε είναι ακριβώς οι «κοινωνικές μεταβιβάσεις» γιατί υπό το κάλυμμα της επιδότησης των κυρίων ασφαλιστικών ταμείων, του ΙΚΑ και του ΟΑΕΕ γίνονται απίστευτες μεταβιβάσεις (στο προϋπολογισμό φαίνεται ως μεταβιβαστικές πληρωμές) στα ευγενή ταμεία των ΔΕΚΟ, σε ΜΚΟ και σε άλλους λογαριασμούς που μόλις τώρα τα μαθαίνουμε και αφορούν καραμπινάτες υποθέσεις προσοδοθηρίας.
Για να δούμε όμως πως αντιμετώπισε το βιβλίο η Αυγή, το επικοινωνιακό όργανο του ΣΥΡΙΖΑ. Γράφει λοιπόν στη βιβλιοκριτική της, το Δεκέμβριο του 2006 :
« Ο µεγάλος ‘µπαµπούλας’ στο βιβλίο είναι οι συνδικαλιστές των ΔΕΚΟ και του δηµοσίου (καθώς η πρόσοδος παίρνει και τη µορφή της χαλαρότητας) και οι διάφορες επαγγελµατικές ενώσεις. Με αυτό τον τρόπο αναδεικνύονται και οι αναγκαίες µεταρρυθµίσεις. Η λογική είναι αρκετά απλή – αν υπάρχουν κανόνες ανταγωνισµού, τότε δεν υπάρχουν πρόσοδοι, άρα και η προσοδοθηρία θα τείνει να εξαφανιστεί. Εποµένως, η ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ΟΟΣΑ και των άλλων διεθνών οργανισµών είναι η µόνη που θα µας βγάλει από αυτά τα στεγανά. Η ανάλυση, ωστόσο, δε µένει µόνο στον χώρο της οικονοµίας.»
Και για να μη ξεχνιόμαστε : «Πουθενά δεν έχουµε µια ανάλυση για το αν η εµπειρία υποστηρίζει την προσέγγιση της προσοδοθηρίας. Μπορεί η κρατική παρέµβαση στην οικονοµία να έχει µειωθεί δραστικά τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά σε χώρες όπως η Βρετανία και η Αµερική τα φαινόμενα της προσοδοθηρίας έχουν αυξηθεί (John Quiggin, “Rent-seeking industry alive and kicking”). Φαίνεται ότι η προσοδοθηρία είναι απόλυτα συµβατή µε τον νεοφιλελευθερισµό, κάτι που δεν συµβιβάζεται εύκολα µε τις προβλέψεις της σχολής της δηµόσιας επιλογής.»
Και μόνο που χρησιμοποιεί το ‘νεοφιλελευθερισμό’ για να κακοχαρακτηρίσει το βιβλίο, καταλαβαίνετε ότι κάτι καλό θα λέει. Οι ανακρίβειες αυτής της παραγράφου είναι ασύλληπτες. Ξεκινώντας από ένα άρθρο γραμμένο από Αυστραλό καθηγητή για την Αυστραλία, το χρησιμοποιεί για να δείξει ότι έχει πρόβλημα προσοδοθηρίας η Βρετανία αλλά και οι ΗΠΑ. Μόνο που η προσοδοθηρία είναι το αδελφάκι της διαφθοράς, η οποία ευτυχώς είναι πλέον μετρήσιμη, συνεπώς δε μπορούμε να επικαλούμαστε λόγια του αέρα. Και η Μεγάλη Βρετανία βρίσκεται στις 20 πρώτες χώρες του κόσμου με τη μικρότερη διαφθορά. Δεν είναι τυχαίο. Όταν βρίσκεις το θάρρος να φυλακίσεις έναν βουλευτή και κάτοχο του νόμπελ λογοτεχνίας καταστρέφοντας τη καριέρα του οριστικά λόγω διαφθοράς πάει να πει ότι κάτι κάνεις σωστά - ο λόγος για τον Jeffrey Archer (παρόλα αυτά το γράψιμο του είναι εκπληκτικό, αλλά είναι άλλο θέμα αυτό).
Για να επανέλθουμε στο θέμα μας αλλά και στο ίδιο το βιβλίο, η λύση στο πρόβλημα σύμφωνα με τους συγγραφείς είναι να εμφανιστεί ένα κίνημα πολιτικών που δεν θα μετράνε το πολιτικό κόστος, που δεν θα μένουν στη κεντρική πολιτική σκηνή πάνω από 8 χρόνια, που θα προέρχονται από τη παραγωγική οικονομία, θα είναι επιχειρηματίες της πολιτικής. Η έλευσή τους θα σημάνει σαρωτικές αλλαγές στους κανόνες λειτουργίας του κράτους αλλά και της οικονομίας, δίνοντας ώθηση στη δημιουργία και τη παραγωγικότητα.
Αυτοί οι νέοι πολιτικοί πρέπει να διαλέξουν το κοινό τους έτσι ώστε να φτιάξουν μια ικανή ισχυρή μειοψηφία που θα τους φέρει να έχουν λόγο στη πολιτική σκηνή για να προχωρήσουν στην ανατροπή του υπάρχοντος καθεστώτος. Είναι δυνατόν όμως να πετύχουν τέτοια μεγάλη ανατροπή; Είναι δυνατό να αλλάξει όλη η κοινωνία τρόπο σκέψης;
Με αφορμή τη πρόσφατη επιτυχία της Εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου να προκριθεί στα τελικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου θυμήθηκα τις επικές αποτυχίες της ομάδας πριν αλλάξει εξολοκλήρου η ομάδα με την έλευση του Οτο Ρεχάγκελ. Θυμήθηκα ότι η συζήτηση μεταξύ των φιλάθλων ήταν για το ποιος σύλλογος θα έχει τους περισσότερους παίκτες του στην ενδεκάδα λες και κάτι άλλαζε αν η πλειοψηφία των παικτών προέρχονταν από τον Ολυμπιακό ή τον Παναθηναϊκό και χαιρόμασταν να παίζει ένας παίκτης με χαμηλή απόδοση αρκεί να προέρχεται από την ομάδα μας. Έτσι πορευόμασταν ποδοσφαιρικά για δεκαετίες. Δεν μας ένοιαζε που είτε ήταν οι παίκτες της μιας ομάδας πλειοψηφία είτε της άλλης, οι αποτυχίες ήταν δεδομένες. Σήμερα μια τέτοια συζήτηση είναι εκτός τόπου και χρόνου. Σήμερα, αν κάποιος σας πει οτιδήποτε για τους συλλόγους που παίζουν οι παίκτες, ειδικά στο ελληνικό πρωτάθλημα, θα τον διαολοστείλετε.
Κοιτάξτε τώρα, αν όντως ενεργείτε έτσι και συμφωνήσατε με αυτά που σας λέω, μαντέψτε κάτι, σας έχω διαλέξει για ψηφοφόρους…
